به انتهای سال ۱۴۰۳ نزدیک شده‌ایم و متاسفانه در این یک سال هیچ پیشرفت قابل توجهی در حوزه هوش مصنوعی مشاهده نشده است. آمارها و شواهد نشان از رکودی جدی در این حوزه دارند که کاملاً برخلاف روند کشورهای پیشرفته و حتی برخی کشورهای منطقه است. به نظر می‌رسد که این وضعیت، در مقایسه با سال گذشته، نه‌تنها بهبود نیافته بلکه دچار نوعی رشد معکوس شده است.
آن چیزی که در این یک سال تغییر جدی کرده است تغییر راهبرد و عملکرد دولت است. انتظار این بود که سازمان ملی هوش مصنوعی به عنوان نماینده دولت بتواند اوضاع دشوار هوش مصنوعی را قدری بهبود بدهد و زمینه توسعه را فراهم کند اما این سازمان عملا در یک جنگ قدرت و بازی سیاسی، کارآیی خود را از دست داد و یکه‌تاز میدان هوش مصنوعی به نمایندگی از دولت، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شد.
معاونت علمی، با رویکردی جدید و البته غیرمنتظره، تلاش کرده است اکوسیستمی تازه در حوزه هوش مصنوعی ایجاد کند، اما این اکوسیستم قرار است بدون حضور بخش خصوصی شکل بگیرد. چنین راهبردی به‌وضوح واکنش منفی اکوسیستم فعلی را برانگیخته است. در ابتدا بخش خصوصی تصور می‌کرد دولت در این حوزه نیز صرفاً به‌عنوان یک رقیب ظاهر شده است، اما به‌مرور مشخص شد که هدف دولت، حذف کامل بخش خصوصی از این عرصه است.
متأسفانه جناب آقای دکتر افشین، معاون علمی، تاکنون هیچ جلسه‌ای با فعالان بخش خصوصی هوش مصنوعی برگزار نکرده و همین مسئله باعث شده تصمیمات و اظهارات مطرح‌شده از سوی ایشان، فاقد پشتوانه علمی و کارشناسی باشد. مواردی مانند طرح «باشگاه هوش مصنوعی دنیا» و «پلتفرم هوش مصنوعی ملی» به قدری تعجب متخصصان را برانگیخته که تداعی بخش اظهاراتی مانند «شبکه جهانی پایتون» است. این موضوع نشان‌دهنده فاصله قابل‌توجه دولت با واقعیت‌های علمی و تخصصی این حوزه است.
معاونت علمی، در اقدامی بحث‌برانگیز، قراردادهای کلیدی را به سمت دانشگاه شریف هدایت کرده و در دیدار با رهبری نیز اعلام کرده که این دانشگاه قرار است سرویس زیرساختی هوش مصنوعی ارائه دهد. این ادعا چنان غیرمنتظره و غیرمنطقی بود که نه‌تنها جامعه هوش مصنوعی، بلکه فعالان فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال را نیز به واکنش واداشت. مگر می‌شود دانشگاه خدمات زیرساختی ارائه دهد؟! آیا ساختار اجرایی و حقوقی دانشگاه‌ها برای چنین مأموریتی طراحی شده است؟! آیا تاکنون پیش آمده که یک دانشگاه نقش ارائه‌دهنده خدمات را ایفا کند؟! آیا قرار است جایگاه دانشگاه و بخش خصوصی جابه‌جا شود؟! آیا دیگر نیازی نیست که دانشگاه بر تولید علم و پژوهش تمرکز کند؟!
به نظر می‌رسد دولت به جای توسعه هوش مصنوعی دارد وارد انحصار و رانت می‌شود. موضوع توسعه به حاشیه رانده شده و پشت‌پرده‌های اقتصادی دارد خودنمایی می‌کند که برای آینده هوش مصنوعی کشور بسیار ترسناک است.
در حالی که در سراسر دنیا دولت‌ها با حمایت از بخش خصوصی، مسیر توسعه هوش مصنوعی را هموار می‌کنند، کشور ما گرفتار حواشی و سهم‌خواهی شده و نظم اکوسیستم موجود را به‌طور کامل بر هم زده است. نتیجه این سیاست‌ها نیز کاملاً روشن است: رکود در حوزه هوش مصنوعی، از دست رفتن فرصت‌های ارزشمند، هدررفت منابع ملی و متأسفانه، فرار نیروهای انسانی متخصص.
باید به یاد داشته باشیم که در تمامی کشورهای پیشرفته، بخش خصوصی پرچم‌دار توسعه هوش مصنوعی بوده است. در ایران نیز این وظیفه باید به شرکت‌های دانش‌بنیان واگذار شود، زیرا آن‌ها اصلی‌ترین بازیگران در مسیر رشد و پیشرفت این حوزه هستند. هرگونه تلاش برای حذف یا تضعیف بخش خصوصی، نه‌تنها توسعه را متوقف می‌کند، بلکه آینده علمی و اقتصادی کشور را نیز به خطر می‌اندازد.
