مدیرعامل شرکت صنعتی آما و مالک زمین کارخانه نوآوری: ملک‌داری کار آما نیست
گروه صنعتی آما در حوزه متالورژی متمرکز است و فعالیتش در حیطه صنعتی است، چطور با اکوسیستم نوآوری و فناوری هم‌مسیر شدید و تصمیم گرفتید کارخانه نوآوری آزادی را در اختیار اکوسیستم نوآوری قرار دهید؟ عباس علیمددی، مدیرعامل: فکر می‌کنم منظور شما کارخانه «آما ۱» است (کارخانه قبلی الکترودسازی آما که اکنون کارخانه نوآوری آزادی در آن قرار دارد)؛ پس از ساخت کارخانه جدید آما در کیلومتر ۱۷ جاده مخصوص کرج که محل فعلی کارخانه شرکت آماست، عملاً کارخانه آمایک بلااستفاده شد و گه‌گاهی با کاربری انبار مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. در اصل اینکه کارخانه را در اختیار کارخانه نوآوری آزادی قرار دهیم تصمیم مدیریت آن زمان بود و از خودشان باید بپرسید اما تصمیم پخته‌ای نبود.
قرارداد اولیه با چه کسی بسته شد؟ علیمددی: قرارداد اولیه با شرکت هم‌آوا منعقد و همکاری با بخش دولتی و ارگان‌های دیگر نیز از سوی آن مجموعه انجام شد، و در طول قرارداد عملاً ارتباطی بین آما و سایر نهادها برقرار نبود.
پس شما از ابتدا هیچ تعاملی با معاونت علمی یا پارک فناوری پردیس نداشتید؟ علیمددی: خیر؛ در ابتدا تعاملی وجود نداشت و ارتباطات و هماهنگی‌های فعلی عملاً حین سررسید موعد پایان قرارداد پنج‌ساله اجاره و از سال ۱۴۰۱ همزمان با اعلام عدم تمایل آما به تمدید قرارداد اجاره شکل گرفت؛ درست زمانی که تیم مدیریتی آما تغییر کرده بود و عملاً تصمیم گرفته شد تا از آن دارایی به منظور توسعه زنجیره ارزش تولیدات کارخانه استفاده شود، چراکه در هر صورت اجاره دادن ملک سنخیتی با فعالیت آما ندارد و از طرفی با توجه به مبلغ قرارداد (ماهانه حدود ۷۰ میلیون تومان و افزایش سالانه نیم درصد) ارزش افزوده قابل ملاحظه‌ای متناسب با ارزش دارایی برای آما نداشت.
مدیریت در آما چه سالی تغییر یافت؟ سال ۹۸ مدیریت جدید مستقر شد.
بعد از این تغییر مدیریت در آما گویا دوباره مذاکراتی برای ادامه فعالیت کارخانه شروع شده بود. علیمددی: ما یک شرکت سهامی عام هستیم و حتماً نظر اکثریت سهامداران را لحاظ می‌کنیم و در نهایت انتفاع کلیه سهامداران را مد نظر قرار می‌دهیم. لذا اکثریت سهامداران در جلسه مجمع اعلام کردند مایل به ادامه همکاری و تمدید اجاره نیستند بلکه از آن مجموعه و از آن سرمایه باید به منظور تولید و توسعه تولیدات استفاده شود.
راجع به ترکیب سهامداری هم توضیح می‌دهید؟ علیمددی: خانواده آقای علیزاده (بنیان‌گذار آما) هستند که دقیقاً حضور ذهن ندارم سهام‌شان چقدر است ولی باید حدود ۴۰ درصد باشد. شرکت سرمایه‌گذاری ملی حدود ۲۶ درصد و شرکت سرمایه‌گذاری تدبیر حدود ۱۵ درصد سهام را دارند.
تغییر در ترکیب سهامداری در سال ۹۸ منجر به تغییر رویکرد شما در مورد ملک آما ۱ شد؟ علیمددی: بله این هم همسو با منافع سهامداران بوده است. حتی در این شرایط اقتصادی ما توسعه هم داده‌ایم؛ مثلاً صادرات ما عملاً صفر بود ولی در این چهار سال صادرات را افزایش بسیار چشمگیری داده‌ایم و حتی با حضور رقبای خارجی و بازار رقابتی، به لطف خدا به بیش از ۱۷ کشور صادرات داشته‌ایم.
علیزاده: شاید بد نباشد بدانید ما بالغ بر ۳۵۰ محصول مختلف داریم و برای تولید آنها به ۷۵۰ ماده اولیه نیاز داریم، که حدود ۳۰ درصد مواد اولیه به صورت خارجی تامین می‌شود و با توجه به تحریم‌ها، با پیچیدگی‌های زیاد باید آنها را وارد کنیم.
دیدگاه شما در مورد کارخانه نوآوری آزادی چیست؟ شاهرخ علیزاده، نایب رئیس هیات مدیره: رسالت شرکت آما طبق آنچه در اساسنامه تعریف شده فعالیت در حوزه متالورژی است.
بالاخره باید تصمیمی در مورد کارخانه آما ۱ بگیرید؟ علیزاده: هنوز پیشنهاد عملی‌ای درباره آما ۱ به ما داده نشده که بخواهیم راجع به آن فکر کنیم.
اما گفته شده که حاضر به تهاتر کارخانه آما ۱ هستید؟ علیزاده: در مورد همین موضوع تهاتر، ما حدود دو ماه قبل با سرکار خانم عالی‌پور رئیس سازمان خصوصی‌سازی جلسه داشتیم. ایشان گفتند هر سهمی بخواهیم به ما خواهند داد، در سایت ipo.ir همه شرکت‌ها را بررسی کردیم و دو شرکتی را که مد نظر بود اعلام کردیم، اولویت ما این دو شرکت است.
این شرکت‌ها در زنجیره ارزش‌افزوده تولید شماست؟ علیزاده: یکی از این شرکت‌ها در همین حوزه متالورژی بود و شرکت دیگر هم در زمینه کشت‌وصنعت فعالیت می‌کرد که با آن حوزه هم ما غریبه نیستیم. و اعلام کردیم اگر قرار بر تهاتر است ما با این دو شرکت موافق هستیم.
من شنیده بودم که پیش از این نیز قرار بر تهاتر با املاک مازاد دولت بوده است؟ علیزاده: بله سال گذشته در دو نوبت پیشنهادهایی درباره املاک مازاد دولت مطرح شده بود. ما هم سراغ شرکتی رفتیم که در آن زمینه اهلیت داریم و به نظرمان بهتر از سهامداران فعلی آن را اداره می‌کنیم؛ یکی از شرکت‌ها آلومینای ایران بود که از نظر ما محصول استراتژیکی دارد و در همین حوزه متالورژی فعال است.
موافقت نشد؟ علیزاده: کارشناسان ما، کارشناسان شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران و کارشناسان سرمایه‌گذاری تدبیر که کار تخصصی‌شان سرمایه‌گذاری است، این پیشنهاد را بررسی کردند. ما هم گفتیم اگر نمی‌خواهید معامله کنید وقت یکدیگر را تلف نکنیم.
این پیشنهادها از سوی دو طرف به نتیجه نرسید؟ علیزاده: خیر توافق نشد.
سیدحسن علوی، مشاور مدیرعامل: فارغ از این موضوعات یک ایراد شکلی مهم در فرایند تهاتر وجود دارد که به نظر می‌رسد مغفول مانده و به این سادگی که مصاحبه و مطرح می‌شود نیست؛ و آن این است که اول آما باید ملک خود را به نام دولت انتقال دهد و زمانی که از دولت طلبکار شد می‌تواند درخواست تهاتر کند. ضمن آنکه طبق آنچه سازمان خصوصی‌سازی می‌گوید، خود فرایند تهاتر حداقل ماه‌ها زمان می‌برد و با توجه به اوضاع اقتصادی فعلی پیش‌بینی می‌شود در این مدت کاهش ارزش پول از زمان انتقال ملک به نام دولت تا زمان پرداخت بدهی از سوی دولت حتماً مبلغ معنادار و قابل اعتنایی باشد.
علیمددی: این موضوع در قوانین تعریف شده و تهاتر خارج از آن امکان ندارد. اگر ما با اهرم قانون و قوه قضائیه اقدام نکرده بودیم فکر می‌کنم تصمیم‌گیران اراده‌ای برای ادامه همکاری نداشتند.
اما ابتدای امسال هم‌آوا و دیگران اعلام کردند که مشکل برطرف شده است. علیزاده: آنچه سال گذشته امضا کردیم توافق تمدید مهلت تخلیه به مدت یک سال بوده است.
فکر می‌کنم همان زمان را می‌گویید که در بیانیه‌ای گفته شد اگر تخلیه انجام نشود از قوه قهریه استفاده می‌کنیم. علیزاده: بحث قوه قهریه نبود اما دیگر چه‌کاری باید می‌کردیم، از طریق وکیل و قوه قضائیه اقدام حقوقی کردیم.
علوی: در انتهای سال گذشته به‌رغم اختیارات قانونی مجموعه آما تصمیم نداشت به صورت قهری وارد عمل شود و آسیبی به اکوسیستم نوآوری کشور وارد کند لذا وارد فاز همکاری شدیم و به شرکت بهره‌بردار اعلام شد صرفاً به منظور حسن نیت چیزی به اسم تمدید اجاره نداشته باشیم اما در خصوص فراهم کردن شرایط تخلیه و جابه‌جایی کسب‌وکارهای مستقر، با در نظر گرفتن زمانی منطقی و معقول معادل یک سال، در این زمینه تعامل کنیم. این همکاری خیلی خوب مدیریت شد و ارتباط مستقیمی میان آما و هم‌آوا شکل گرفت.
علوی: فارغ از این مسائل نکته‌ای که در مورد کارخانه آما ۱ مغفول مانده بهره‌برداران فعلی آن است، همان‌گونه که در تعاریف آمده، معمولاً کارخانه‌های نوآوری را محلی برای تجمع شرکت‌های نوپا و استارت‌آپ‌ها می‌دانیم که خدمات لازم و مرتبط با آنها نیز به صورت متمرکز در کنار این کسب‌وکارها فراهم شود، حتی در بسیاری از کارخانه‌های نوآوری عملاً شرکت‌های بزرگ فناور در کارخانه‌ها حضور ندارند و فقط می‌توانند دفتری برای ارتباط با استارت‌آپ‌ها داشته باشند؛ آقای علیزاده هم در صحبت‌های خود اشاره کردند پدربزرگ ایشان با یک نگاه انسان‌دوستانه قصد کمک به جوانان و دانشجویان را داشته‌اند که با مبلغی بسیار اندک قراردادی این‌چنین را پذیرفته‌اند، اما امروز شرایط تغییر کرده.
امروز به لطف پرودگار و تلاش و همت بهره‌برداران فعلی اکثراً شرکت‌ها توسعه‌یافته و بالغ هستند. این دقت نظر در رسانه‌ها و گفت‌وگوهایی که با معاونت علمی و سایرین انجام شده، مغفول مانده و همه‌جا نام کارخانه نوآوری آزادی را با الفاظی چون اکوسیستم استارت‌آپی کشور قرین می‌کنیم.
یعنی معتقدید آنجا شکل استارت‌آپی خود را از دست داده و تجاری شده است؟ علوی: در حال حاضر در کارخانه نوآوری دو نوع بهره‌بردار مستقر هستند، یکی شرکت‌هایی که ماهیت شتابدهی و فضای کار اشتراکی دارند مانند هم‌آوا و هفت و هشت با فضایی حدود ۶۵۰۰ متر مربع، و دیگری شرکت‌های توسعه‌یافته مانند علی‌بابا، هنام فارمد، دیجی‌نکست، پلنت (بانک سامان)، ویکست، کارا (سیناژن) با سطح اشغال حدود ۱۱ هزار متر مربع که بعضاً در محوطه تحت اختیار خود فضای کار اشتراکی یا دفاتر نوآوری هم دارند.
با این حساب تقریباً حدود ۶۰ درصد فضا در اختیار شرکت‌هایی است که خوشبختانه به لطف خدا و همت بنیان‌گذاران از شرکت‌های خوشنام و توسعه‌یافته کشور به شمار می‌آیند؛ توقع این است همان‌گونه که این مجموعه‌ها برای توسعه کسب‌وکار خود برنامه‌ریزی و آینده‌نگری دارند، آما نیز به منظور مدیریت سرمایه خود فارغ از هرگونه دغدغه‌ای این امکان را داشته باشد، کجای دنیا و با کدام منطق یک شرکت خصوصی بدون در نظر گرفتن منافع خود به بخش خصوصی دیگر برای توسعه کسب‌وکارش سوبسید می‌دهد؟! هنوز هیچ موضوعی به ما پیشنهاد نشده تا آن را در هیات‌مدیره سهامداران و مجمع مطرح کنیم.
اصلاً این موضوع در میان گزینه‌های شما وجود دارد؟ علیمددی: ترجیح ما این است که این ملک در جهت اهداف کارخانه با بهره‌وری بیشتر استفاده شود.
شما پیشنهادی برای خرید ملک به هم‌آوا یا سرآوا داده‌اید؟ علیزاده: سال گذشته ما مزایده برگزار کردیم، آنها شرکت نکردند.
یعنی این سرمایه باید به تولید برگردد؟ علوی: نه لزوماً تولید. وقتی سهامداران تکلیف کرده‌اند از این دارایی که ارزش آن چندین همت است باید استفاده بهینه شود، منظورشان در همین راستاست.
علیمددی: اشاره شد قبل از این مهلت یک‌ساله‌ای که برای تخلیه دادیم، ماهانه فقط حدود ۷۰ میلیون تومان اجاره می‌گرفتیم.
جنبه نوآوری و کارآفرینی برای شما مطرح نیست؟ علوی: اساساً بحث تولید و صنعت نه‌تنها منافاتی با حوزه نوآوری ندارد بلکه در راستای یکدیگر هستند. یک وقتی پیشنهادی مطرح می‌شود و می‌توان در یک استراتژی چندساله به آن توجه کرد.
شما تمایلی به این پییشنهادهای جدید دارید؟ علیزاده: به هر حال ما یک بنگاه اقتصادی هستیم و اولین وظیفه هیات‌مدیره خلق ارزش برای سهامداران است. اگر فرصت قابل اعتنایی باشد ما می‌توانیم در هیات‌مدیره مطرح کنیم تا در مورد آن تصمیم‌گیری شود.
اینکه گفته شد حاکمیت شرکتی آما در مذاکرات رعایت نشد درست است؟ علیزاده: متاسفانه کاملاً درست است. طبیعتاً این رفتار حرفه‌ای نبود و خلاف مبانی حاکمیت شرکتی است.
یک مورد دیگر هم این بود که حقوق مالکانه آما رعایت نشده است. علوی: از برخی رفتارها چنین برداشت می‌شد که تلاش‌هایی برای خارج کردن تصمیم‌گیری در خصوص موضوع کارخانه نوآوری از میز هیات‌مدیره آما صورت می‌پذیرد که کاملاً خلاف اصول حاکمیت شرکتی است. نباید فراموش کنیم آما یک شرکت سهامی عام با سهامداران متعدد است و نه‌تنها راه میان‌بری برای تصمیم‌گیری وجود ندارد بلکه هر راهی غیر از میز هیات‌مدیره به بن‌بست منتهی می‌شود و خلاف اخلاق و اصول حرفه‌ای و متضاد با اصل مالکیت خصوصی است.
شما یک اظهارنامه هم برای هم‌آوا ارسال کردید، درست است؟ علیمددی: در سه ماه گذشته دو اظهارنامه ارسال شده است که دومی همین دو روز گذشته بود.
الان چه گزینه‌هایی روی میز است؟ علیزاده: همان‌طورکه اشاره شد اولویت ما و تکلیف مجمع تخلیه است. مستاجران هم از جمله علی‌بابا و… هیچ‌کدام جلو نیامدند که مذاکره کنند.
البته این مساله سال گذشته پیش آمد که گفتند چون برخی از مجموعه‌ها به صورت مستقل اقدام کرده بودند، باعث پیچیدگی در ادامه فعالیت شده بود. علیمددی: خیر، این‌طور نیست. ضمن اینکه تعامل ویژه‌ای با هم‌آوا داشتیم و بارها در خصوص دیرکردها و تغییر و سررسید چک‌ها همکاری صورت گرفت.
اگر ساکنان کارخانه بتوانند منافع اقتصادی شما را تامین کنند، مشکلی با ادامه فعالیت آنها ندارید؟ علوی: اجازه دهید به این موضوع با این صراحت نپردازیم. طبیعتاً آما همه پیشنهادها را بررسی می‌کند و کلیه شرایط را در نظر خواهد گرفت.
اگر آن ۶۰ درصدی که گفتید شرکت‌های بالغ و توسعه‌یافته هستند کنار بروند و کارخانه کاملاً فضای استارت‌آپی و نوآوری پیدا کند، فکر می‌کنید کارخانه نوآوری بتواند به فعالیت خود ادامه دهد؟ علیمددی: حقیقت این است که سهامداران ما این را نخواسته‌اند. مسئولیت اجتماعی ما این است که نیاز صنایع حساس کشور را به‌موقع برآورده کنیم و کارگرانی را که اینجا مشغول کار هستند حفظ کنیم.
علوی: شایان ذکر است مجموعه آما در اعلام مبلغ اجاره‌بهای سال جاری همکاری زیادی داشت، ارزش ملک را اگر محاسبه کنید خیلی متفاوت با آن رقمی است که بابت اجاره تعیین شده است.
برآوردی درباره ارزش ملک دارید؟ علیمددی: آخرین کارشناسی ما مربوط به دو سال پیش است که ۲.۵ همت ارزیابی شده بود.
کمتر از ۶۰ روز به پایان سال باقی مانده و داستان تخلیه کارخانه نوآوری آزادی دوباره مطرح شده است. صداهای مختلفی از سوی نهادهای دولتی شنیده می‌شود، معاون فناوری رئیس‌جمهور خبر از نهایی شدن تهاتر می‌دهد اما رئیس سازمان خصوصی‌سازی با پیشنهادهای ارائه‌شده برای تهاتر از سوی آما موافقت نمی‌کند. حکم تخلیه صادر شده است و مالکان اصلی کارخانه می‌خواهند زمین خود را پس بگیرند و در زنجیره ارزش‌شان از آن بهره جویند، موضوعی که تقریباً تمامی سهامداران شرکت صنعتی آما سر آن توافق دارند این است که ملک‌داری کار آنها نیست و آنها تولیدکننده هستند و باید از دارایی‌شان به منظور خلق ارزش برای سهامداران استفاده کنند. اما چه شد که زمین آما ۱ در اختیار اکوسیستم نوآوری و استارت‌آپ‌ها قرار گرفت و شرایط چگونه پیش رفت که حال اکوسیستم نوآوری باید تغییر مکان دهد! آیا این اختلاف به نتیجه خواهد رسید؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات با مدیرعامل آما عباس علیمددی، شاهرخ علیزاده نایب‌رئیس هیات‌مدیره و سیدحسن علوی مشاور مدیرعامل به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
گروه صنعتی آما در حوزه متالورژی متمرکز است و فعالیتش در حیطه صنعتی است، چطور با اکوسیستم نوآوری و فناوری هم‌مسیر شدید و تصمیم گرفتید کارخانه نوآوری آزادی را در اختیار اکوسیستم نوآوری قرار دهید؟ عباس علیمددی، مدیرعامل: فکر می‌کنم منظور شما کارخانه «آما ۱» است (کارخانه قبلی الکترودسازی آما که اکنون کارخانه نوآوری آزادی در آن قرار دارد)؛ پس از ساخت کارخانه جدید آما در کیلومتر ۱۷ جاده مخصوص کرج که محل فعلی کارخانه شرکت آماست، عملاً کارخانه آمایک بلااستفاده شد و گه‌گاهی با کاربری انبار مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. هرچند همواره بحث استفاده بهینه از محل کارخانه آما ۱ در میان بود اما با توجه به موقعیت مکانی آن که در مسیر چند دانشگاه مطرح تهران با دسترسی مترو قرار دارد، در سال ۱۳۹۷ با پیشنهاد گروه سرآوا، مدیریت وقت برای بهره‌برداری بهینه تصمیم گرفت آن کارخانه را به صورت محدود در اختیار اکوسیستم نوآوری قرار دهد اما در بستن قرارداد خوب عمل نکرد. مشاوره‌هایی که در این زمینه لازم بود صورت نگرفت و نتیجه آن وضعیت فعلی است. در اصل اینکه کارخانه را در اختیار کارخانه نوآوری آزادی قرار دهیم تصمیم مدیریت آن زمان بود و از خودشان باید بپرسید اما تصمیم پخته‌ای نبود.
قرارداد اولیه با چه کسی بسته شد؟ علیمددی: قرارداد اولیه با شرکت هم‌آوا منعقد و همکاری با بخش دولتی و ارگان‌های دیگر نیز از سوی آن مجموعه انجام شد، و در طول قرارداد عملاً ارتباطی بین آما و سایر نهادها برقرار نبود.
پس شما از ابتدا هیچ تعاملی با معاونت علمی یا پارک فناوری پردیس نداشتید؟ علیمددی: خیر؛ در ابتدا تعاملی وجود نداشت و ارتباطات و هماهنگی‌های فعلی عملاً حین سررسید موعد پایان قرارداد پنج‌ساله اجاره و از سال ۱۴۰۱ همزمان با اعلام عدم تمایل آما به تمدید قرارداد اجاره شکل گرفت؛ درست زمانی که تیم مدیریتی آما تغییر کرده بود و عملاً تصمیم گرفته شد تا از آن دارایی به منظور توسعه زنجیره ارزش تولیدات کارخانه استفاده شود، چراکه در هر صورت اجاره دادن ملک سنخیتی با فعالیت آما ندارد و از طرفی با توجه به مبلغ قرارداد (ماهانه حدود ۷۰ میلیون تومان و افزایش سالانه نیم درصد) ارزش افزوده قابل ملاحظه‌ای متناسب با ارزش دارایی برای آما نداشت.
مدیریت در آما چه سالی تغییر یافت؟ سال ۹۸ مدیریت جدید مستقر شد.
بعد از این تغییر مدیریت در آما گویا دوباره مذاکراتی برای ادامه فعالیت کارخانه شروع شده بود. علیمددی: ما یک شرکت سهامی عام هستیم و حتماً نظر اکثریت سهامداران را لحاظ می‌کنیم و در نهایت انتفاع کلیه سهامداران را مد نظر قرار می‌دهیم. نظر اکثر سهامداران این بود که ما یک شرکت تولیدی هستیم و کارخانه آما ۱ به عنوان دارایی و سرمایه‌ای شایان توجه، عملاً راکد و غیرعملیاتی است و این قرارداد اجاره که با قیمت بسیار ناچیز بسته شده به زیان سهامداران است. لذا اکثریت سهامداران در جلسه مجمع اعلام کردند مایل به ادامه همکاری و تمدید اجاره نیستند بلکه از آن مجموعه و از آن سرمایه باید به منظور تولید و توسعه تولیدات استفاده شود.
راجع به ترکیب سهامداری هم توضیح می‌دهید؟ علیمددی: خانواده آقای علیزاده (بنیان‌گذار آما) هستند که دقیقاً حضور ذهن ندارم سهام‌شان چقدر است ولی باید حدود ۴۰ درصد باشد. شرکت سرمایه‌گذاری ملی حدود ۲۶ درصد و شرکت سرمایه‌گذاری تدبیر حدود ۱۵ درصد سهام را دارند.
تغییر در ترکیب سهامداری در سال ۹۸ منجر به تغییر رویکرد شما در مورد ملک آما ۱ شد؟ علیمددی: بله این هم همسو با منافع سهامداران بوده است. ببینید، صرف نظر از مبلغ و شرایط اجاره، کار ما اصلاً این نیست. بخش عمده نیاز صنایع حساس کشور در زمینه الکترود مثل نفت، گاز، پتروشیمی، نیروگاه‌ها، صنایع فولاد، مس خودروسازی، کشتی‌سازی ساختمان‌سازی و غیره را ما تامین می‌کنیم. ما باید به این فکر باشیم که این صنایع با کمبود الکترود مواجه نشود. کسی از ما توقع ندارد که چرا فلان کار فرهنگی را نکرده‌ایم. توقع این است که ما کار خود را خوب انجام دهیم و کار ما تولید الکترود و تامین نیاز صنایع حساس کشور است.
در شرایط تحریم که هر روز چالش‌های بیشتری ایجاد می‌شود الکترود مورد نیازِ تقریباً بالای ۸۰ درصد صنایع حساس کشور را ما تامین می‌کنیم. ما بیش از ۷۰۰ کارگر داریم، با تمام قوانینی که در کشور از جمله گمرک و غیره وجود دارد و به‌رغم مشکلات و موانعی که گریبان‌گیر تولید است، نباید اجازه دهیم تولید کارخانه متوقف شود. حتی در این شرایط اقتصادی ما توسعه هم داده‌ایم؛ مثلاً صادرات ما عملاً صفر بود ولی در این چهار سال صادرات را افزایش بسیار چشمگیری داده‌ایم و حتی با حضور رقبای خارجی و بازار رقابتی، به لطف خدا به بیش از ۱۷ کشور صادرات داشته‌ایم.
علیزاده: شاید بد نباشد بدانید ما بالغ بر ۳۵۰ محصول مختلف داریم و برای تولید آنها به ۷۵۰ ماده اولیه نیاز داریم، که حدود ۳۰ درصد مواد اولیه به صورت خارجی تامین می‌شود و با توجه به تحریم‌ها، با پیچیدگی‌های زیاد باید آنها را وارد کنیم.
دیدگاه شما در مورد کارخانه نوآوری آزادی چیست؟ شاهرخ علیزاده، نایب رئیس هیات مدیره: رسالت شرکت آما طبق آنچه در اساسنامه تعریف شده فعالیت در حوزه متالورژی است.
بالاخره باید تصمیمی در مورد کارخانه آما ۱ بگیرید؟ علیزاده: هنوز پیشنهاد عملی‌ای درباره آما ۱ به ما داده نشده که بخواهیم راجع به آن فکر کنیم.
اما گفته شده که حاضر به تهاتر کارخانه آما ۱ هستید؟ علیزاده: در مورد همین موضوع تهاتر، ما حدود دو ماه قبل با سرکار خانم عالی‌پور رئیس سازمان خصوصی‌سازی جلسه داشتیم. ایشان گفتند هر سهمی بخواهیم به ما خواهند داد، در سایت ipo.ir همه شرکت‌ها را بررسی کردیم و دو شرکتی را که مد نظر بود اعلام کردیم، اولویت ما این دو شرکت است.
این شرکت‌ها در زنجیره ارزش‌افزوده تولید شماست؟ علیزاده: یکی از این شرکت‌ها در همین حوزه متالورژی بود و شرکت دیگر هم در زمینه کشت‌وصنعت فعالیت می‌کرد که با آن حوزه هم ما غریبه نیستیم. و اعلام کردیم اگر قرار بر تهاتر است ما با این دو شرکت موافق هستیم.
من شنیده بودم که پیش از این نیز قرار بر تهاتر با املاک مازاد دولت بوده است؟ علیزاده: بله سال گذشته در دو نوبت پیشنهادهایی درباره املاک مازاد دولت مطرح شده بود. در سری اول هرچه مدرسه در تهران بود را پیشنهاد کرده بودند. زمین این مدرسه‌ها هم جاهای خوبی بود. فارغ از اینکه اساساً امکان تغییر کاربری مدارس وجود ندارد و یک پیشنهاد پوچ بود، خانواده ما از خیرین مدرسه‌ساز هستند و تخریب مدارس با روحیات خانواده‌مان سنخیتی ندارد. پس این موضوع را کنار گذاشتیم و منتفی اعلام کردیم.
در سری بعد هم زمین‌هایی را پیشنهاد کردند که مورد تایید ما نبود. بعد از آن ما چند مورد را پیشنهاد دادیم که گفتند امکان آن وجود ندارد، بعد هم به این رسیدیم که گفتند بروید سایت ipo.ir آنجا هرچه انتخاب کردید مورد قبول است. ما هم سراغ شرکتی رفتیم که در آن زمینه اهلیت داریم و به نظرمان بهتر از سهامداران فعلی آن را اداره می‌کنیم؛ یکی از شرکت‌ها آلومینای ایران بود که از نظر ما محصول استراتژیکی دارد و در همین حوزه متالورژی فعال است.
موافقت نشد؟ علیزاده: کارشناسان ما، کارشناسان شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران و کارشناسان سرمایه‌گذاری تدبیر که کار تخصصی‌شان سرمایه‌گذاری است، این پیشنهاد را بررسی کردند. اما نتیجه این شد که به عنوان مثال اگر ارزش آنجا X بود از سوی سازمان خصوصی‌سازی ۱۰X ارزش‌گذاری شد و گفتند ارزش ملک شما هم نصف X. ما هم گفتیم اگر نمی‌خواهید معامله کنید وقت یکدیگر را تلف نکنیم.
این پیشنهادها از سوی دو طرف به نتیجه نرسید؟ علیزاده: خیر توافق نشد.
سیدحسن علوی، مشاور مدیرعامل: فارغ از این موضوعات یک ایراد شکلی مهم در فرایند تهاتر وجود دارد که به نظر می‌رسد مغفول مانده و به این سادگی که مصاحبه و مطرح می‌شود نیست؛ و آن این است که اول آما باید ملک خود را به نام دولت انتقال دهد و زمانی که از دولت طلبکار شد می‌تواند درخواست تهاتر کند. بحث اینجاست که چطور یک شرکت خصوصی با سهامداران متعدد و در شرایط اقتصادی کنونی می‌تواند این ریسک را بپذیرد. ضمن آنکه طبق آنچه سازمان خصوصی‌سازی می‌گوید، خود فرایند تهاتر حداقل ماه‌ها زمان می‌برد و با توجه به اوضاع اقتصادی فعلی پیش‌بینی می‌شود در این مدت کاهش ارزش پول از زمان انتقال ملک به نام دولت تا زمان پرداخت بدهی از سوی دولت حتماً مبلغ معنادار و قابل اعتنایی باشد.
علیمددی: این موضوع در قوانین تعریف شده و تهاتر خارج از آن امکان ندارد. در رسانه‌ها گفته می‌شود که تهاتر آما در حال انجام است، شاید به این وجه قانونی دقت نشده است که باید به این شکل جلو رود. این ریسک بسیار بالایی است.
امسال هم طبق قرارداد، سال پایانی است و بیست‌و‌هشتم اسفند قرارداد به پایان می‌رسد. فکر می‌کنید به نتیجه برسید؟ علیزاده: ببینید، آن روزی که پدربزرگ من این قرارداد را امضا کرد من آنجا بودم. آن استارت‌آپ سیتی که سرآوا به آنجا آورده بود مثل امروز نبود و پراکنده بود. پدربزرگ من از آنجا بازدید کرد، جوان‌ها را دید که چقدر باانرژی کار می‌کنند و در سن ۹۰ و چند سالگی منقلب شد و با حسن نیت تصمیم گرفت به این جوان‌ها و استارت‌آپ‌ها کمک کند. ایشان اکنون ۱۰۱ سال دارند. تصمیم مدیریت آن روز بود که این ملک در اختیار آنها قرار بگیرد. ما قضاوتی نمی‌کنیم اما در شرایط امروز معتقدیم اشتباه بود و آما طی ۶ سال گذشته دین خود را ادا کرده به همین دلیل امروز می‌خواهیم این تصمیم را به نفع سهامداران و شرکت آما برگردانیم. برای مذاکره هم آماده هستیم.
برای مذاکره اقدامی شده است؟ علیزاده: این نکته را بگویم که پارسال این قرارداد تمام شده بود و کسی حتی با ما تماس نمی‌گرفت. اگر ما با اهرم قانون و قوه قضائیه اقدام نکرده بودیم فکر می‌کنم تصمیم‌گیران اراده‌ای برای ادامه همکاری نداشتند.
اما ابتدای امسال هم‌آوا و دیگران اعلام کردند که مشکل برطرف شده است. علیزاده: آنچه سال گذشته امضا کردیم توافق تمدید مهلت تخلیه به مدت یک سال بوده است.
فکر می‌کنم همان زمان را می‌گویید که در بیانیه‌ای گفته شد اگر تخلیه انجام نشود از قوه قهریه استفاده می‌کنیم. علیزاده: بحث قوه قهریه نبود اما دیگر چه‌کاری باید می‌کردیم، از طریق وکیل و قوه قضائیه اقدام حقوقی کردیم.
علوی: در انتهای سال گذشته به‌رغم اختیارات قانونی مجموعه آما تصمیم نداشت به صورت قهری وارد عمل شود و آسیبی به اکوسیستم نوآوری کشور وارد کند لذا وارد فاز همکاری شدیم و به شرکت بهره‌بردار اعلام شد صرفاً به منظور حسن نیت چیزی به اسم تمدید اجاره نداشته باشیم اما در خصوص فراهم کردن شرایط تخلیه و جابه‌جایی کسب‌وکارهای مستقر، با در نظر گرفتن زمانی منطقی و معقول معادل یک سال، در این زمینه تعامل کنیم. این همکاری خیلی خوب مدیریت شد و ارتباط مستقیمی میان آما و هم‌آوا شکل گرفت.
علوی: فارغ از این مسائل نکته‌ای که در مورد کارخانه آما ۱ مغفول مانده بهره‌برداران فعلی آن است، همان‌گونه که در تعاریف آمده، معمولاً کارخانه‌های نوآوری را محلی برای تجمع شرکت‌های نوپا و استارت‌آپ‌ها می‌دانیم که خدمات لازم و مرتبط با آنها نیز به صورت متمرکز در کنار این کسب‌وکارها فراهم شود، حتی در بسیاری از کارخانه‌های نوآوری عملاً شرکت‌های بزرگ فناور در کارخانه‌ها حضور ندارند و فقط می‌توانند دفتری برای ارتباط با استارت‌آپ‌ها داشته باشند؛ آقای علیزاده هم در صحبت‌های خود اشاره کردند پدربزرگ ایشان با یک نگاه انسان‌دوستانه قصد کمک به جوانان و دانشجویان را داشته‌اند که با مبلغی بسیار اندک قراردادی این‌چنین را پذیرفته‌اند، اما امروز شرایط تغییر کرده.
امروز به لطف پرودگار و تلاش و همت بهره‌برداران فعلی اکثراً شرکت‌ها توسعه‌یافته و بالغ هستند. توقع می‌رود ما شرکت‌های توسعه‌یافته را از آن جوان‌هایی که دنبال یک صندلی و میز کار برای شروع فعالیت هستند جدا کنیم. این دقت نظر در رسانه‌ها و گفت‌وگوهایی که با معاونت علمی و سایرین انجام شده، مغفول مانده و همه‌جا نام کارخانه نوآوری آزادی را با الفاظی چون اکوسیستم استارت‌آپی کشور قرین می‌کنیم.
یعنی معتقدید آنجا شکل استارت‌آپی خود را از دست داده و تجاری شده است؟ علوی: در حال حاضر در کارخانه نوآوری دو نوع بهره‌بردار مستقر هستند، یکی شرکت‌هایی که ماهیت شتابدهی و فضای کار اشتراکی دارند مانند هم‌آوا و هفت و هشت با فضایی حدود ۶۵۰۰ متر مربع، و دیگری شرکت‌های توسعه‌یافته مانند علی‌بابا، هنام فارمد، دیجی‌نکست، پلنت (بانک سامان)، ویکست، کارا (سیناژن) با سطح اشغال حدود ۱۱ هزار متر مربع که بعضاً در محوطه تحت اختیار خود فضای کار اشتراکی یا دفاتر نوآوری هم دارند.
با این حساب تقریباً حدود ۶۰ درصد فضا در اختیار شرکت‌هایی است که خوشبختانه به لطف خدا و همت بنیان‌گذاران از شرکت‌های خوشنام و توسعه‌یافته کشور به شمار می‌آیند؛ توقع این است همان‌گونه که این مجموعه‌ها برای توسعه کسب‌وکار خود برنامه‌ریزی و آینده‌نگری دارند، آما نیز به منظور مدیریت سرمایه خود فارغ از هرگونه دغدغه‌ای این امکان را داشته باشد، کجای دنیا و با کدام منطق یک شرکت خصوصی بدون در نظر گرفتن منافع خود به بخش خصوصی دیگر برای توسعه کسب‌وکارش سوبسید می‌دهد؟! به‌راحتی می‌توان تحقیق کرد که همین شرکت‌های نامبرده در حال حاضر با چه مبلغی یک سیت از فضای نوآوری خود را در کارخانه آما ۱ اجاره می‌دهند؟ حداقل بین سه تا پنج برابر مبلغ اجاره‌شده از آما بابت هر متر است. اتفاقاً تعاملاتی که در این مدت از سوی آما شکل گرفت به منظور حمایت از همان دانشجوها و افرادی بود که می‌خواستند کسب‌وکاری را شکل دهند، و می‌توان این تعامل را در راستای مسئولیت اجتماعی آما دید.
فکر می‌کنم در دو مرحله قرار بوده با پارک فناوری پردیس و معاونت علمی تعامل کنید. در نامه‌ای که سعید رحمانی برای کمک و مساعدت از اکوسیستم منتشر کرد، به نظر می‌رسید توافق شما با پارک و سپس هم‌آوا به نتیجه نرسیده است. علیمددی: در آن دوره ما با هیچ‌کدام تعامل نداشتیم. طبق مصوبه مجمع سهامداران گفتند آنجا باید تخلیه شود و تمایلی به ادامه همکاری وجود ندارد. ما مذاکره کردیم و صحبت‌های آنها را شنیدیم. هدف ما تمدید اجاره نبود چون سهامداران برای تخلیه تکلیف کرده بودند.
اگر مالکیت آنجا به هم‌آوا منتقل شود چطور؟ علیزاده: در مورد آن فکر می‌کنیم. به عنوان یک شرکت سهامی عام باید این موضوع در هیات‌مدیره مطرح شود. هنوز هیچ موضوعی به ما پیشنهاد نشده تا آن را در هیات‌مدیره سهامداران و مجمع مطرح کنیم.
اصلاً این موضوع در میان گزینه‌های شما وجود دارد؟ علیمددی: ترجیح ما این است که این ملک در جهت اهداف کارخانه با بهره‌وری بیشتر استفاده شود.
شما پیشنهادی برای خرید ملک به هم‌آوا یا سرآوا داده‌اید؟ علیزاده: سال گذشته ما مزایده برگزار کردیم، آنها شرکت نکردند.
یعنی این سرمایه باید به تولید برگردد؟ علوی: نه لزوماً تولید. آما یک بنگاه اقتصادی است. یک جایی به توسعه نیاز دارد، یک جایی باید ضریب نفوذ خود را در بازار کشورهای منطقه افزایش دهد و بر صادرات تمرکز داشته باشد و از طرف دیگر در حوزه‌های نوین در زنجیره ارزش خود سرمایه‌گذاری کند. اما به هر حال کسب درآمد از محل اجاره دادن املاک سنخیتی با فعالیت‌های این بنگاه اقتصادی ندارد و معقول هم نیست.
این ملک نیز دارایی راکد و غیرعملیاتی آماست و طبیعی است مدیریت مجموعه مکلف است بهترین تصمیم را درباره بهره‌برداری از این دارایی بگیرد. همین بحث صادرات و محصولاتی که در صنایع خاص استفاده می‌شوند نیاز به سرمایه‌گذاری ویژه دارد. رقبای آما در این صنعت شرکت‌های قدر آمریکایی و اروپایی هستند. وقتی سهامداران تکلیف کرده‌اند از این دارایی که ارزش آن چندین همت است باید استفاده بهینه شود، منظورشان در همین راستاست.
علیمددی: اشاره شد قبل از این مهلت یک‌ساله‌ای که برای تخلیه دادیم، ماهانه فقط حدود ۷۰ میلیون تومان اجاره می‌گرفتیم.
جنبه نوآوری و کارآفرینی برای شما مطرح نیست؟ علوی: اساساً بحث تولید و صنعت نه‌تنها منافاتی با حوزه نوآوری ندارد بلکه در راستای یکدیگر هستند. مجموعه آما نیز در حوزه نوآوری بسیار فعال است و واحد تحقیق و توسعه این شرکت بسیار پیشروست و جزو مزیت‌های رقابتی آن در مقایسه با سایر رقبا به حساب می‌آید. علاوه بر این، ان‌شاءالله آما تصمیم به راه‌اندازی مرکز نوآوری تخصصی در حوزه متالورژی دارد.
علیمددی: ما یک شرکت دانش‌بنیان واقعی هستیم با بیش از ۳۰۰ محصول دانش‌بنیان. سود سال گذشته ما ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است.
علیزاده: البته پیشنهاد درخور توجهی هم در حوزه کارآفرینی از سمت نهادهای برجسته ارائه نشد. یک وقتی پیشنهادی مطرح می‌شود و می‌توان در یک استراتژی چندساله به آن توجه کرد.
شما تمایلی به این پییشنهادهای جدید دارید؟ علیزاده: به هر حال ما یک بنگاه اقتصادی هستیم و اولین وظیفه هیات‌مدیره خلق ارزش برای سهامداران است. اگر پیشنهادی باشد که ایجاد ارزش کند، ما ارزیابی می‌کنیم. در همین پنج سال گذشته دو بار تغییراتی در اساسنامه شرکت صورت گرفت و رسالت آما از حوزه تخصصی جوش و الکترودسازی به متالورژی تغییر کرد. اگر فرصت قابل اعتنایی باشد ما می‌توانیم در هیات‌مدیره مطرح کنیم تا در مورد آن تصمیم‌گیری شود.
اینکه گفته شد حاکمیت شرکتی آما در مذاکرات رعایت نشد درست است؟ علیزاده: متاسفانه کاملاً درست است. در آن مقطع طی نامه‌ای که برای مذاکره ارسال شد، دو شرکت سرمایه‌گذاری از میان سهامداران دعوت شده بودند و رونوشت آن به مدیرعامل آما ارسال شد. این برخورد از نظر من توهین‌آمیز است و روش درستی نبود.
علیمددی: البته پیشتر نمایندگان همین دو سهامدار عمده در مجمع رأی به تخلیه دادند و در صورت‌جلسات ثبت شده است. طبیعتاً این رفتار حرفه‌ای نبود و خلاف مبانی حاکمیت شرکتی است.
یک مورد دیگر هم این بود که حقوق مالکانه آما رعایت نشده است. علوی: از برخی رفتارها چنین برداشت می‌شد که تلاش‌هایی برای خارج کردن تصمیم‌گیری در خصوص موضوع کارخانه نوآوری از میز هیات‌مدیره آما صورت می‌پذیرد که کاملاً خلاف اصول حاکمیت شرکتی است. نباید فراموش کنیم آما یک شرکت سهامی عام با سهامداران متعدد است و نه‌تنها راه میان‌بری برای تصمیم‌گیری وجود ندارد بلکه هر راهی غیر از میز هیات‌مدیره به بن‌بست منتهی می‌شود و خلاف اخلاق و اصول حرفه‌ای و متضاد با اصل مالکیت خصوصی است.
شما یک اظهارنامه هم برای هم‌آوا ارسال کردید، درست است؟ علیمددی: در سه ماه گذشته دو اظهارنامه ارسال شده است که دومی همین دو روز گذشته بود.
الان چه گزینه‌هایی روی میز است؟ علیزاده: همان‌طورکه اشاره شد اولویت ما و تکلیف مجمع تخلیه است. در مورد تهاتر هم در صورتی قبول می‌کنیم که قیمت کارشناسی اعلام شود نه قیمتی که سازمان خصوصی‌سازی می‌گوید. البته این هم مکانیسم پیچیده‌ای دارد. در مورد تهاتر ملک هم حاضریم درباره آن مواردی که پیشنهاد داده‌ایم فکر کنیم. اما اراده‌ای در سازمان خصوصی‌سازی ندیدم که بخواهند در این زمینه صحبت کنند. مستاجران هم از جمله علی‌بابا و… هیچ‌کدام جلو نیامدند که مذاکره کنند.
البته این مساله سال گذشته پیش آمد که گفتند چون برخی از مجموعه‌ها به صورت مستقل اقدام کرده بودند، باعث پیچیدگی در ادامه فعالیت شده بود. علیمددی: خیر، این‌طور نیست. سال گذشته ما تمایلی نداشتیم با تک‌تک اعضای کارخانه قرارداد ببندیم. گفتیم بهتر است این کار همچنان از طریق هم‌آوا انجام شود. ضمن اینکه تعامل ویژه‌ای با هم‌آوا داشتیم و بارها در خصوص دیرکردها و تغییر و سررسید چک‌ها همکاری صورت گرفت.
اگر ساکنان کارخانه بتوانند منافع اقتصادی شما را تامین کنند، مشکلی با ادامه فعالیت آنها ندارید؟ علوی: اجازه دهید به این موضوع با این صراحت نپردازیم. چون مصوبه مجمع این است که کارخانه باید تخلیه شود و شرکت بتواند از سرمایه‌ای که در اختیارش قرار می‌گیرد بهترین بهره را ببرد. طبیعتاً آما همه پیشنهادها را بررسی می‌کند و کلیه شرایط را در نظر خواهد گرفت.
اگر آن ۶۰ درصدی که گفتید شرکت‌های بالغ و توسعه‌یافته هستند کنار بروند و کارخانه کاملاً فضای استارت‌آپی و نوآوری پیدا کند، فکر می‌کنید کارخانه نوآوری بتواند به فعالیت خود ادامه دهد؟ علیمددی: حقیقت این است که سهامداران ما این را نخواسته‌اند. پیشنهادی هم نشده که مطرح کنیم و ببینیم ارزش دارد یا خیر. مسئولیت اجتماعی ما این است که نیاز صنایع حساس کشور را به‌موقع برآورده کنیم و کارگرانی را که اینجا مشغول کار هستند حفظ کنیم.
علوی: شایان ذکر است مجموعه آما در اعلام مبلغ اجاره‌بهای سال جاری همکاری زیادی داشت، ارزش ملک را اگر محاسبه کنید خیلی متفاوت با آن رقمی است که بابت اجاره تعیین شده است.
برآوردی درباره ارزش ملک دارید؟ علیمددی: آخرین کارشناسی ما مربوط به دو سال پیش است که ۲.۵ همت ارزیابی شده بود.
