شروطی که آمریکا برای رفع ممنوعیت تیکتاک برای شرکت مادر این اپلیکیشن وضع کرد، ایران به دلیل تحریم‌ها و نداشتن بازاری پررونق نسبت به بازار آمریکا نمی‌تواند پیش پای سکوهای خارجی برای رفع فیلترینگ قرار دهد.
رفع فیلترینگ از سکوهای خارجی از نظر برخی از مجلسی‌ها نیازمند ایجاد شعبه توسط آن شرکت‌ها و پذیرفتن قوانین ایران است. آنها معتقد هستند رفتار ایران با سکوهای خارجی باید مانند برخورد آمریکا با تیکتاک باشد تا سکوهای خارجی مجبور به تاسیس شرکت در ایران شوند. بهروز محبی نجم‌آبادی نماینده حوزه انتخابیه سبزوار در گفت‌وگو با پیوست گفته است: «دولت باید تلاش کند ایران مثل آنچه که ترکیه در قبال اینستاگرام انجام داد و آمریکا با تیک تاک مقابله کرد، سکوهای خارجی را وادار کند که در کشور نمایندگی داشته باشند.»
محمد کشوری مدیر گروه طیف در مقایسه رفتار آمریکا با تیکتاک و اقدامات ایران در مقابله با سکوهای خارجی معتقد است تیکتاک با اعمال محدودیت‌هایی سعی کرد کنترل این اپلیکیشن چینی را به دست بگیرد و بیشتر سنگ‌اندازی‌ها به تیکتاک، به دلیل جریانات سیاسی داخل آمریکا بود.
کشوری گفت: «ما نمی‌توانیم رویه‌ای که آمریکا در مقابل تیکتاک در پیش گرفت را در ایران پیاده‌سازی کنیم چرا که سکوهای خارجی شرایطی که آمریکا گذاشت را از ایران قبول نمی‌کنند. حتی آمریکا نیز درباره تیکتاک در مرتبه نخست اعلام کرد نصب این اپلیکیشن در سیستم‌های دولتی ممنوع است، در مرتبه دیگر برای تیکتاک شرط گذاشت که مالکیت آن واگذار شود و در مراتب بعدی هم نتوانست فیلترینگ را برای این پلتفرم اعمال کند و اعلام کرد اپ‌استورها باید این اپلیکیشن را حذف کنند. زمانی که سیاست غلطی برای مدت طولانی اعمال شود، کاربران آن سیاست را دور می‌زنند و خود را با شرایط جدیدی وفق می‌دهند. در کشور ما از ابزار فیلترینگ به صورت افراطی استفاده شده است. به عنوان مثال هشت پلتفرم از ۱۰ پلتفرم کاربردی فیلتر است و این خود مسیر مذاکره را می‌بندد.»
قدرت فناوری آمریکا و ایران قابل مقایسه نیست
او ادامه داد: «درواقع می‌توان گفت حتی آمریکا هم با جذابیتی که در بازار خود دارد، کار راحتی در پیش نداشت. با این روند می‌توان متوجه شد که اپلیکیشن‌ها می‌توانند تحت قدرت کشوری مانند آمریکا نیز قرار نگیرند. البته شرایط ایران کاملا با کشوری مانند آمریکا تفاوت دارد و البته ابزارهای در اختیار آمریکا و بازار آن نیز در ایران وجود ندارد و به واسطه تحریم، پلتفرم‌های خارجی سرویس درآمدزایی را در اختیار ایران قرار نمی‌دهد. از سوی دیگر قدرت فناوری، تعداد کاربران و داشتن رقیب داخلی ایران با آمریکا نیز قابل مقایسه نیست.»
طبق گفته کشوری: «پلتفرم‌ها به داده‌های ارزشمندی دسترسی دارند و بخشی از این داده‌ها به واسطه ارائه آن سرویس قابل استفاده است. این موضوع که ۴۰ میلیون ایرانی از یک سرویسی استفاده کنند حتی اگر آن سرویس داخلی باشد، طبیعتا قابلیت استفاده تجاری و امنیتی دارد. برخی از این اطلاعات نیز شخصی نیست و تحلیل کلان داده‌ها مانند تحلیل اوضاع اقتصادی مردم یا حتی ترافیک است.در تمام کشورها این نگرانی درباره اپلیکیشن‌ها وجود دارد و پیچیدگی مطلب نیز در این نقطه است که در جایی شاید نفع عمومی در تعارض با نفع شخصی افراد قرار بگیرد و در هر صورت باید سیاستی اتفاق بیافتد که عامه مردم آن را بپذیرند. در واقع تیکتاک حتی در صورت محدودیت توانسته است در بازار آمریکا فعالیت کند و به این سطح از رشد برسد و در حال حاضر تیکتاک جزو محبوب‌ترین اپلیکیشن‌های اینترنتی برای جوانان آمریکایی است. این روند نشان میدهد بسیاری از کشورها از ابتدا قانونی برای تمام اپلیکیشن‌ها ندارند.»
عماد پاینده پژوهشگر آزمایشگاه داده و حکمرانی نیز با تاکید بر اینکه ایران به دلیل برخی محدودیت‌های بین‌المللی نمی‌تواند مانند آمریکا رفتار کند، به مقایسه فیلترینگ داخل ایران و فیلتر شدن ۳۶ ساعته تیکتاک اشاره کرد و گفت: «در جزئیات اعمال محدودیت برای تیکتاک و فیلترینگ داخل ایران تفاوت‌های بسیاری وجود دارد. در سال ۱۴۰۱ در ایران با ارجاع به یک دغدغه امنیتی و با دستور مستقیم شورای عالی امنیت ملی، دو پلتفرم پرطرفدار و پرکاربرد با ده‌ها میلیون کاربر ایرانی بدون توضیح شفافی یا متن قانونی از دسترس خارج شد. حتی با رفع فیلتر شدن یکی از پلتفرم‌های مسدود شده نیز، تغییری در روند کلی فیلترینگ ایجاد نشده است و تصمیمات اتخاذ شده بسیار کند و غیرشفاف بود.»
تا تحریم وجود دارد، فعالیت سکوهای خارجی قانونی نمی‌شود
پاینده باتوجه به اتهام تیکتاک مربوط به سواستفاده از اطلاعات کاربران، در پاسخ به اینکه «آیا سکوهای خارجی در ایران نیز از اطلاعات کاربران استفاده می‌کند؟» گفت: قرار گرفتن اطلاعات کاربران در اختیار سکوهای خارجی در ایران نیز رخ میدهد. اما پاسخ پیجیده این است که پای متغیرهای دیگری مانند فعالیت قانونی یک پلتفرم در یک کشور نیز درمیان است. این موضوع که تیکتاک در آمریکا و اینستاگرام در ترکیه به صورت قانونی فعالیت می‌کنند، به معنای این است که اجازه درآمدزایی، برقرار شدن روابط مالی و تاسیس شعبه و انجام فعالیت‌هایی که یک شرکت می‌تواند انجام بدهد، در آن کشور را دارد. زمانی می‌توانیم درباره جزئیات فعالیت پلتفرم‌ها در کشور صحبت کنیم که فعالیت کامل و قانونی آنها وجود داشته باشد. مادامی که فعالیت پلتفرم‌ها در ایران به صورت قانونی نیست و به دلیل محدودیت‌هایی مانند تحریم آن شرکت نمی‌تواند در کشور تبادل مالی داشته باشد، آن شرکت نمی‌تواند در کشور فعالیت کند؛ هرچند اگر کاربران ایرانی بتوانند از خدمات آن پلتفرم استفاده کنند»
پاینده ادامه داد: «باید در نظر بگیریم زمانی که درباره تیکتاک یا باقی پلتفرم‌ها صحبت می‌کنیم به این معنی است که فهم مشترکی میان پلتفرم خارجی و کشور پذیرنده آن وجود دارد. یکی از عواملی که شرکت‌هایی مانند متا نمی‌تواند در ایران فعالیت داشته باشد، تحریم‌ها است. با این وجود که در اتحادیه اروپا و کشورهای همسایه مانند ترکیه فهم مشترک و اختصاصی با پلتفرم‌ها شکل گرفته است اما شواهدی که در دسترس است نشان میدهد عزمی در خصوص تعامل و اتخاذ یک راهبرد دیپلماسی اقتصاد دیجیتال در کشور و در دولت‌های مختلف وجود ندارد.»
او گفت: «هرکشوری می‌تواند مانند آمریکا در مواجهه با تیکتاک رفتار کند اما استناد کردن به تجربه تیکتاک با آمریکا و استفاده از آن تجربه، یا بهانه آوردن از آن قضیه برای تدام فیلترینگ و اتخاذ نکردن راهبرد برای رفتار با پلفترم‌‌های خارجی کار عاقلانه و مبتنی بر شواهد نیست. کمااینکه تجربه کشورهای دیگر نشان میدهد پلتفرم‌های بزرگ مهمان تمام جوامع هستند. تا زمانی که نتوانیم با این پلتفرم‌ها به یک چارچوب مشترک برسیم، هرگونه اقدام قهری دسترسی و زیست مردم را تحت‌الشعاع قرار میدهد.»
اقتدارگرایی دولت‌ها نگران‌کننده است
پژوهشگر آزمایشگاه داده و حکمرانی به مسئله جدید تمایل دولت‌ها به اقتدارگرایی پرداخت و گفت: تحولات پنج سال اخیر مانند جنگ روسیه و اکراین در سیاست‌گذاری فضای مجازی در سطح جهانی تاثیرگذار گذاشته است و این روند رشد گفتمان حکمرانی دیجیتال را تقویت کرده است. باتوجه به سیاست‌گذاری‌های اتحادیه اروپا، کشورهای حقوق‌محور یا بازارمحور به سمت تقویت اقتدار دولت‌ها حرکت می‌کنند. حرکت به سوی تقویت اقتدار دولت‌ها با مناقشه شرکت هوآوی با آمریکا در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ شروع شد و در این مسیر، سال ۲۰۲۲ ایالات متحده و تیکتاک دچار چالش شدند. تیکتاک شیوه‌های مختلفی برای ارائه دادن خدمات خود با اروپا و آمریکا در دو سال گذشته در پیش گرفت. محدودیت‌هایی که برای تیکتاک در آمریکا اعمال شد، مربوط به جنگ تکنولوژی میان چین و آمریکا بود. جلسه معروفی که در کنگره آمریکا با مدیرعامل تیکتاک برگزار کردند در کشور ما نیز مصادره به مطلوب شد.
پاینده ادامه داد: ماجرای تیکتاک و آمریکا چند وجه مختلف داشت و یک وجه آن مربوط به اتهام وارد شده به تیک تاک بود. این اتهام مبنی بر این بود که داده‌های شهروندان آمریکایی که به دست تیکتاک می‌رسد در اختیار دولت چین قرار داده می‌شود. ناظر بر این موضوع دولت آمریکا دستور داد تیکتاک تمام اطلاعاتی که به دست می‌رسد را در یک سرور مورد تایید آمریکا بارگذاری کند. اما قابل توجه است در ماجرای تیکتاک حتی خواسته آمریکا مبنی بر اینکه باید مدیرعامل این پلتفرم یک شهروند آمریکایی باشد هم برآورده نشد و چندین بار در مقاطعی رئیس جمهور چین اعلام کرد ارتباطی با تیکتاک ندارد اما این ماجرا همچنان به دلیل وجود گفتمان قوی ضدیت با چین و جنگ فناورانه میان دو کشور، فضای سیاسی آمریکا به چالش میان این کشور با تیکتاک جهت داد. اتهام جاسوسی به پلتفرم تیکتاک در دستگاه قضایی آمریکا اثبات نشده است و می‌توان این موضوع را یک رفتار سیاسی در نظر گرفت. اتفاق ۲۴ ساعت گذشته مبنی بر اینکه ترامپ اصطلاحا با یک حرکت قهرمانانه ورود کرده است می‌تواند تاییدی بر سایه سنگین سیاست در ماجرای تیکتاک باشد.
او در نهایت اضافه کرد: در کل فیلترینگ پلتفرم‌های پرکاربرد خارجی در ایران و رفتار آمریکا با تیکتاک از دل یک نگاه بیرون می‌آید و نسبت به هر دو باید به یک اندازه حساس شد. اتفاقی که برای تیکتاک افتاد به معنای مسدود کردن قطعی دسترسی شهروندان آمریکایی به تیکتاک نبود.
-
-
-
-
