دیوار هفته کاری 4 روزه را به آزمایش گذاشت
انصاری همچنین می‌گوید نتایج این طرح آزمایشی به‌زودی منتشر خواهد شد.
تجربیات بین‌المللی چه می‌گوید
اولین گفتگوها درباره هفته کاری 4 روزه با همه‌گیری کووید-۱۹ به‌ویژه در کشورها و شرکت‌های پیشرو، شتاب بیشتری گرفت و موجب شد موضوع انعطاف‌پذیری محیط کار بیشتر موردتوجه قرار بگیرد.
گزارش مجمع‌جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۰ با عنوان «آینده کار» تأثیر مهمی بر این موضوع گذاشت. نتایج این گزارش همچنین نشان می‌دهد بسیاری از سازمان‌ها مدل کاری انعطاف‌پذیر را کاملاً خواهند پذیرفت.
این اصول در سال ۲۰۲۲ و در قالب مجموعه‌ای از طرح‌های آزمایشی توسط سازمان غیرانتفاعی «هفته 4 روزه جهانی» (4DWG) هماهنگ شد و کارفرمایانی از ایرلند و ایالات متحده گرفته تا استرالیا و نیوزیلند در این آزمایش‌ها شرکت کردند.
بلژیک، به‌عنوان اولین کشور اروپایی، سال ۲۰۲۲ قانونی را تصویب کرد که به کارمندان اجازه می‌دهد هفته کاری خود را به 4 روز کاهش دهند بدون اینکه حقوق آنها کاهش یابد.
در آلمان نیز باوجود اینکه یکی از کوتاه‌ترین هفته‌های کاری را در اروپا دارد، از ایده هفته کاری 4 روزه استقبال شد. این طرح آزمایشی درمجموع 6 ماه طول خواهد کشید و شرکت مشاور مدیریت اینتراپرنور مستقر در برلین و سازمان غیرانتفاعی هفته 4 روزه جهانی (4DWG) آن را راهبری می‌کنند.
اجرای طرح مشابهی در انگلستان «بسیار موفقیت‌آمیز» گزارش شده و اجرای آن در پرتغال، هلند، اسپانیا، ایسلند و آمریکا نیز نتایج قابل‌توجهی داشته است.
نکته مهم اینکه تحقیقات بین‌المللی نشان می‌دهد این طرح به‌ویژه در شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات و شرکت‌های کوچک و متوسط بهترین نتیجه و بهره‌وری را داشته است.
ازجمله مزایایی که در برخی تحقیقات و گزارش‌های مجمع‌جهانی اقتصاد برای هفته کاری 4 روزه مطرح شده، می‌توان به مواردی همچون افزایش بهره‌وری، بهبود سلامت روان، تعادل بهتر کار و زندگی، کاهش هزینه‌های عملیاتی، جذب و حفظ نیروی کار و کاهش اثرات زیست‌محیطی و انتشار گازهای گلخانه‌ای اشاره کرد.
برای مثال، گزارش مجمع‌جهانی اقتصاد حاکی از آن ست که اجرای آزمایشی هفته کاری 4 روزه در والنسیای اسپانیا موجب بهبود سلامتی کارکنان و کاهش آلاینده‌ها شده است.
شرکت «آگه‌پردازان هوشمند» (دیوار) از ابتدای مرداد امسال، آزمایش یک‌ماهه هفته کاری 4 روزه را با تعطیلی شنبه‌ها با هدف افزایش بهره‌وری و تعادل بین کار و زندگی کارکنان برای همه کارکنان خود اجرا کرد.
هفته کاری 4 روزه به‌عنوان یک مدل کاری نوین توجه بسیاری از کارفرمایان، کارکنان و دولت‌ها را به خود جلب کرده است. در این مدل، کارکنان به‌جای 5 روز معمول که از اوایل قرن بیستم رایج شد، فقط 4 روز در هفته با همان میزان حقوق کار می‌کنند. این ایده در سال‌های اخیر به‌شدت محبوب شده و بسیاری از شرکت‌های بزرگ جهان و کشورهای توسعه‌یافته به‌صورت آزمایشی یا دائمی آن را اجرا کرده‌اند.
تجربه اول ایران؛ دیوار
اگرچه در ایران، سابقه‌ای از تجربیات مشابه در دسترس نیست اما شرکت دیوار در یک ماه اخیر برای حدود ۳۸۰ کارمند خود طرح آزمایش هفته کاری 4 روزه را یک ماه اجرا کرده و انتظار می‌رود نتایج و دستاوردهای این طرح آزمایشی در هفته‌های آینده منتشر شود.
حسین انصاری، معاون مهندسی دیوار، درمورد این طرح آزمایشی می‌گوید: «ما از ابتدای مردادماه آزمایش هفته کاری 4 روزه را با تعطیل‌کردن روزهای شنبه آغاز کردیم. هدف اصلی این آزمایش سنجش تأثیر این مدل کاری بر هماهنگی بهتر بین کار و زندگی کارکنانمان و درنهایت افزایش بهره‌وری بود.»
انصاری در گفتگو با دیجیاتو تأکید می‌کند که نتایج این آزمایش بعد از جمع‌آوری داده‌ها مشخص می‌شود اما تا همین جای کار نیز به نظر می‌رسد در زمینه افزایش بهره‌وری موفقیت‌آمیز بوده است. او با بیان اینکه برای ارزیابی دقیق‌تر این طرح به تجربیات بین‌المللی و معیارهای عملکردی سایر شرکت‌ها نیز مراجعه شده، می‌افزاید: «بسیاری از شرکت‌ها آزمایش‌های مشابهی را انجام داده‌اند که ما نیز طی گفتگوهایی از نظرات و تجربه برخی شرکت‌ها، مانند آمازون و ادوبی، استفاده کردیم.»
اصل مهم: پایداری خدمات و رضایت کاربران
انصاری می‌افزاید: «در دیوار نیز، باتوجه‌به ماهیت کار و نیازهای مشتریان، تصمیم گرفتیم تمام بخش‌ها را در این آزمایش مشارکت دهیم. البته بخش‌هایی مانند حقوقی و… که تعاملات گسترده‌ای با ذی‌نفعان خارجی دارند، لازم است که در کل طول هفته فعال باشند و برنامه‌ریزی‌های ویژه‌ای صورت گرفت تا اطمینان حاصل شود که کیفیت خدمات ارائه‌شده به مشتریان کاهش پیدا نکند.»
او با اشاره به اینکه دیوار بر حفظ کیفیت خدمات به تمامی مشتریان و ذی‌نفعان تأکید دارد، می‌گوید: «یکی از مزایای دیوار استفاده از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی است که کمک می‌کند کیفیت و تداوم خدمات حفظ شود. به‌طور مثال، حدود ۵۰ درصد از خدمات پشتیبانی ما به‌صورت خودکار توسط هوش مصنوعی ارائه می‌شود.»
انصاری خاطرنشان می‌کند که دیوار از گذشته به‌جای ساعت‌زنی، به بهره‌وری و کار تیمی توجه داشته و کارکنان می‌توانند ساعات کاری خود را به‌صورت انعطاف‌پذیر تنظیم کنند. او می‌افزاید: «با اجرای طرح هفته کاری 4 روزه، روزهای شنبه در کنار پنجشنبه و جمعه تعطیل اعلام شد اما شرکت باز است و کارکنان می‌توانند درصورت نیاز به شرکت مراجعه کنند. در گام بعدی نیز ممکن است شنبه‌ها را به‌عنوان روزهای بدون جلسه اعلام کنیم.»
معاون مهندسی دیوار تأکید می‌کند: «ما معتقدیم که موفقیت طرح هفته کاری 4 روزه به‌شدت به فرهنگ سازمانی بستگی دارد. اگر کارکنان و مدیران به موفقیت این طرح باور داشته باشند، قطعاً نتایج مثبتی حاصل خواهد شد. به‌عبارت دیگر، این طرح یک پیشگویی خودمحقق‌شونده است.»
انصاری همچنین می‌گوید نتایج این طرح آزمایشی به‌زودی منتشر خواهد شد.
تجربیات بین‌المللی چه می‌گوید
اولین گفتگوها درباره هفته کاری 4 روزه با همه‌گیری کووید-۱۹ به‌ویژه در کشورها و شرکت‌های پیشرو، شتاب بیشتری گرفت و موجب شد موضوع انعطاف‌پذیری محیط کار بیشتر موردتوجه قرار بگیرد.
گزارش مجمع‌جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۰ با عنوان «آینده کار» تأثیر مهمی بر این موضوع گذاشت. این گزارش پیش‌بینی کرده بود که دیجیتالی شدن سریع دنیای کار منجر به کار از راه دور ۲۰ درصد از کل نیروی کار در جهان خواهد شد. نتایج این گزارش همچنین نشان می‌دهد بسیاری از سازمان‌ها مدل کاری انعطاف‌پذیر را کاملاً خواهند پذیرفت.
این اصول در سال ۲۰۲۲ و در قالب مجموعه‌ای از طرح‌های آزمایشی توسط سازمان غیرانتفاعی «هفته 4 روزه جهانی» (4DWG) هماهنگ شد و کارفرمایانی از ایرلند و ایالات متحده گرفته تا استرالیا و نیوزیلند در این آزمایش‌ها شرکت کردند.
بلژیک، به‌عنوان اولین کشور اروپایی، سال ۲۰۲۲ قانونی را تصویب کرد که به کارمندان اجازه می‌دهد هفته کاری خود را به 4 روز کاهش دهند بدون اینکه حقوق آنها کاهش یابد.
در آلمان نیز باوجود اینکه یکی از کوتاه‌ترین هفته‌های کاری را در اروپا دارد، از ایده هفته کاری 4 روزه استقبال شد. از اول فوریه امسال (بهمن ۱۴۰۲)، ۴۵ شرکت در آلمان آزمایش برای هفته کاری 4 روزه را آغاز کرده‌اند. این طرح آزمایشی درمجموع 6 ماه طول خواهد کشید و شرکت مشاور مدیریت اینتراپرنور مستقر در برلین و سازمان غیرانتفاعی هفته 4 روزه جهانی (4DWG) آن را راهبری می‌کنند.
اجرای طرح مشابهی در انگلستان «بسیار موفقیت‌آمیز» گزارش شده و اجرای آن در پرتغال، هلند، اسپانیا، ایسلند و آمریکا نیز نتایج قابل‌توجهی داشته است.
نکته مهم اینکه تحقیقات بین‌المللی نشان می‌دهد این طرح به‌ویژه در شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات و شرکت‌های کوچک و متوسط بهترین نتیجه و بهره‌وری را داشته است.
ازجمله مزایایی که در برخی تحقیقات و گزارش‌های مجمع‌جهانی اقتصاد برای هفته کاری 4 روزه مطرح شده، می‌توان به مواردی همچون افزایش بهره‌وری، بهبود سلامت روان، تعادل بهتر کار و زندگی، کاهش هزینه‌های عملیاتی، جذب و حفظ نیروی کار و کاهش اثرات زیست‌محیطی و انتشار گازهای گلخانه‌ای اشاره کرد.
برای مثال، گزارش مجمع‌جهانی اقتصاد حاکی از آن ست که اجرای آزمایشی هفته کاری 4 روزه در والنسیای اسپانیا موجب بهبود سلامتی کارکنان و کاهش آلاینده‌ها شده است. حدود ۳۶۰ هزار نفر نیروی کار تحت‌تأثیر اجرای این طرح قرار داشتند و نتایج آزمایش نشان داد این افراد وضعیت سلامتی بهتر و رضایت شخصی بیشتری داشتند، سطح استرس آنها کاهش یافته بود، کمتر احساس خستگی می‌کردند و احساس خوشبختی‌شان نیز افزایش یافته است. کاهش رفت‌وآمد این کارکنان نیز منجر به کاهش انتشار اکسید نیتروژن و بهبود کیفیت هوا شده بود.
مطالعه دیگری در بریتانیا که سال ۲۰۲۲ با مشارکت ۷۳ شرکت و ۳۳۰۰ کارمند، انجام شد نیز نتایج مشابهی را ثبت کرد. همان‌طور که در نمودار زیر مشخص است، ۴۶ درصد کارفرمایان شرکت‌کننده در طرح گفته‌اند سطح بهره‌وری‌شان در هفته کاری 4 روزه حفظ شده، ۳۴ درصد بهبود اندک بهره‌وری را گزارش کرده‌اند و ۱۵ درصد نیز گفته‌اند بهبود بهره‌وری در سازمان‌شان قابل‌توجه بوده است. ۸۶ درصد نیز اعلام کردند احتمال ادامه هفته کاری 4 روزه پس از دوره آزمایشی بسیار زیاد است.
تجربه موفق یونیلور در نیوزیلند و مایکروسافت در ژاپن
یکی از جدیدترین آزمایش‌های هفته کاری 4 روزه در شرکت یونیلور نیوزیلند (تولیدکننده محصولات داو، رکسونا، پرسیل، سرف و…) انجام شده است. نتایج این آزمایش که با حضور ۸۱ نفر از کارکنان این شرکت و به مدت ۱۸ ماه (از دسامبر ۲۰۲۰ تا ژوئن ۲۰۲۲) انجام گرفت، در سال ۲۰۲۳ منتشر شد.
در این طرح، کارکنان ۲۰ درصد کمتر کار کردند اما ۱۰۰ درصد حقوق خود را دریافت کردند. نتایج این دوره آزمایشی نیز افزایش ۳۴ درصدی در تعادل کار و زندگی کارکنان، کاهش ۳۳ درصدی استرس کارکنان، کاهش ۶۷ درصدی نرخ غیبت کارکنان و درعین‌حال نیم درصد افزایش فروش شرکت را نشان داده است. درنهایت نیز شرکت یونیلور نیوزیلند تصمیم گرفت پس از موفقیت‌آمیز بودن نتایج این آزمایش، هفته کاری 4 روزه را به‌صورت دائمی برای همه کارمندان خود اجرا کند و اجرای این طرح را به شرکت یونیلور استرالیا نیز گسترش دهد.
پیشتر در سال ۲۰۱۹ نیز شرکت مایکروسافت در ژاپن این طرح را اجرا کرده بود. این شرکت در آگوست آن سال، آزمایشی یک‌ماهه اجرا کرد که طی آن ۲۳۰۰ کارمند علاوه‌بر شنبه و یکشنبه، روزهای جمعه را نیز تعطیل بودند اما حقوق کامل خود را می‌گرفتند. نتایج این آزمایش بسیار چشمگیر بود: بهره‌وری کارکنان ۳۹/۹ درصد افزایش یافت که با فروش بیشتر در هر کارمند اندازه‌گیری شد. مصرف برق ۲۳/۱ درصد کاهش یافت. مصرف کاغذ برای پرینت ۵۸/۷ درصد کمتر شد و ۹۲/۱ درصد کارکنان گفتند از هفته کاری 4 روزه راضی هستند.
آمده تا بماند
درمجموع می‌توان گفت اگرچه منتقدان نیز نگرانی‌هایی درمورد حفظ سطح بهره‌وری، چالش یافتن تعداد کافی از کارگران برای پوشش شیفت‌ها و عواقب اقتصادی منفی بالقوه ابراز می‌کنند، به نظر می‌رسد هفته کاری 4 روزه یکی از پاسخ‌های جهان پیشرفته برای افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت زندگی در آینده خواهد بود. در ایران نیز به نظر می‌رسد در سال‌های آینده شرکت‌ها همین راه را خواهند پیمود.
