مسیر حکمرانی اینترنت: تو قفل زده کلید برده
و حالا سؤالی دیگر: اگر به هر دلیلی و به هر شکلی محرز شود که این مسیر ویژه بیشتر از اینکه فایده داشته باشد به حال شهر و شهروند، برای آنها مشکل ایجاد می‌کند، چگونه می‌توان آن را اصلاح یا حذف کرد؟ اصولاً آیا فرصتی برای بررسی اثرات و تبعات مثبت و منفی این مسیر ویژه وجود دارد؟ بر فرض محال، اگر چنین بررسی‌ای انجام شود، چه کسی و کدام نهاد به نتایج آن گوش خواهد کرد تا بعد، احتمالاً در تصمیم‌گیری‌اش برای بهبود وضعیت ترافیک شهر از آن استفاده کند؟ و سوال دیگر: اگر نهادی یا کسی نبود یا نخواست که گوش کند، شهروندان چگونه می‌توانند اعتراض و بازخواست کنند در مورد کارآیی یک تصمیم که پیش از این گرفته شده؟ اگر متولیان امر، خودشان در ترافیک همت یا اشرفی‌اصفهانی ماندند و به سر کار و به پشت میز تصمیم‌گیری نرسیدند چه؟
هم با بررسی تجربه‌های پیشین و هم با مطالعه ساختار نهادی حکمرانی شهری و حتماً به ده‌ها روش دیگر، پاسخ سؤالات بالا را در خواهیم یافت؛ اما پیش از مراجعه به این بررسی‌های دقیق، یک نگاه ساده می‌تواند روشنگر باشد: همان رانندگانی که در مسیر ویژه می‌رانند، بیش و پیش از آنکه خلاف مقررات عمل کنند، به هر بیننده عاقلی نشان می‌دهند که کارایی این مسیر ویژه چقدر است!
متن بالا به بهانه ترافیک وحشتناک تهران در این روزها که آسمانش سیاه و کثیف است نوشته شده؛ حال، دوباره این متن را با نگاهی به این تیتر خبری از قول مدیرعامل شرکت زیرساخت ارتباطات بازخوانی و اگر حوصله داشتید، بازنویسی کنید؛ البته پیش از آنکه تکذیب شود.
در مسیرم از خانه‌مان در کرج تا به محل کارم در تهران، به پیشنهاد برنامه مسیریاب، مسیر بزرگراه اشرفی‌اصفهانی را به سمت جنوب می‌آیم تا کمی پایین‌تر، وارد بزرگراه هاشمی‌رفسنجانیِ شرق شوم؛ کمتر از یک کیلومتر فاصله دارم به این ورودی و بیشتر از پانزده دقیقه است که در ترافیک تقریباً قفل بزرگراه، آرام‌آرام به همراه ده‌ها راننده دیگر، به پایین می‌رانم؛ با سرعت کودکی خردسال اگر که پیاده می‌رفت. از مسیر خلوت ویژه اتوبوس‌های تندرو در سمت چپ، یکی دو ماشینِ شخصی با سرعت می‌گذرند و کمی بعد، تعداشان بیشتر می‌شود؛ تا به اندازه ماشین‌های خط سبقت یک اتوبان می‌رسد، آن زمان که ترافیک عادی است.
آیا این رانندگان دارند خلاف مقررات می‌رانند؟ پاسخ اول و حتی دومم به این سؤال این است: آری! اما بعد شکل دیگری فکر می‌کنم: مگر نه اینکه این مسیر ویژه را برای تردد راحت‌تر و سریع‌تر اتوبوس‌ها ساخته‌اند؟ مگر نه اینکه در آن اتوبوس‌ها هم همین شهروندان سوارند؟ پس چرا شهروندانی که پشت فرمان ماشین شخصی خود نشسته‌اند، حق استفاده از این مسیر ویژه را نداشته باشند؟ آن هم زمانی که خلوت است و هر ده دقیقه یک بار، شاید اتوبوسی از آن بگذرد یا نگذرد. یک‌سوم مسیر را -به غلط یا به درست- جدا کرده‌اند برای تسهیل جابه‌جایی شهروندان؛ که حالا خودش تبدیل شده به یکی از علت‌های سنگینی ترافیک.
و حالا سؤالی دیگر: اگر به هر دلیلی و به هر شکلی محرز شود که این مسیر ویژه بیشتر از اینکه فایده داشته باشد به حال شهر و شهروند، برای آنها مشکل ایجاد می‌کند، چگونه می‌توان آن را اصلاح یا حذف کرد؟ اصولاً آیا فرصتی برای بررسی اثرات و تبعات مثبت و منفی این مسیر ویژه وجود دارد؟ بر فرض محال، اگر چنین بررسی‌ای انجام شود، چه کسی و کدام نهاد به نتایج آن گوش خواهد کرد تا بعد، احتمالاً در تصمیم‌گیری‌اش برای بهبود وضعیت ترافیک شهر از آن استفاده کند؟ و سوال دیگر: اگر نهادی یا کسی نبود یا نخواست که گوش کند، شهروندان چگونه می‌توانند اعتراض و بازخواست کنند در مورد کارآیی یک تصمیم که پیش از این گرفته شده؟ اگر متولیان امر، خودشان در ترافیک همت یا اشرفی‌اصفهانی ماندند و به سر کار و به پشت میز تصمیم‌گیری نرسیدند چه؟
هم با بررسی تجربه‌های پیشین و هم با مطالعه ساختار نهادی حکمرانی شهری و حتماً به ده‌ها روش دیگر، پاسخ سؤالات بالا را در خواهیم یافت؛ اما پیش از مراجعه به این بررسی‌های دقیق، یک نگاه ساده می‌تواند روشنگر باشد: همان رانندگانی که در مسیر ویژه می‌رانند، بیش و پیش از آنکه خلاف مقررات عمل کنند، به هر بیننده عاقلی نشان می‌دهند که کارایی این مسیر ویژه چقدر است!
متن بالا به بهانه ترافیک وحشتناک تهران در این روزها که آسمانش سیاه و کثیف است نوشته شده؛ حال، دوباره این متن را با نگاهی به این تیتر خبری از قول مدیرعامل شرکت زیرساخت ارتباطات بازخوانی و اگر حوصله داشتید، بازنویسی کنید؛ البته پیش از آنکه تکذیب شود. با دقت در تفاوت این دو قیاس، که در اینترنت کشور، نه فقط همین مسیر ویژه هم وجود ندارد، که مسیر عادی هم، جز به سمت مقصدهایی که برای شهروندان لازم و مفید دانسته شده، بسته است.
پنجاه درصد ترافیک اینترنت کشور از VPN رد می‌شود!
*تیتر بر اساس شعری از مولانا انتخاب شده است: ما بر در عشق حلقه‌کوبان / تو قفل زده کلید برده
