تکنولوژی
میراث ۵۰۰ میلیارد دلاری؟ چگونه 'لاین' از ۱۷۰ کیلومتر به ۲.۴ کیلومتر در دریای جنجال رفت
پروژه 'لاین' در عربستان سعودی، که در ابتدا به عنوان یک شهر خطی ۱۷۰ کیلومتری با استفاده ۱۰۰ درصدی از انرژی‌های تجدیدپذیر معرفی شد، اکنون به شدت کوچک شده و تنها ۲.۴ کیلومتر طول خواهد داشت. تحلیل‌های جدید نشان می‌دهند که مسائل ریاضیاتی و عملی این پروژه را به چالش کشیده‌اند و نگرانی‌هایی را در مورد آینده آن ایجاد کرده‌اند. این پروژه همچنین با مشکلات اجرایی و حقوق بشری مواجه است و نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی پیدا کرده است.
در بیابان‌های خشک شده در امتداد سواحل دریای سرخ عربستان سعودی، چشم‌اندازی برای آینده زندگی شهری در حال شکل‌گیری است—یا حداقل، قرار است باشد.
'لاین'، یکی از ارکان پرچمدار پروژه جاه‌طلبانه نیوم، در سال ۲۰۲۱ با وعده‌هایی از تغییر دهنده بازی در طراحی شهری برای قرن ۲۱ رونمایی شد. اما تحولات اخیر نشان می‌دهند که این سراب پیشرفت ممکن است در حال سقوط باشد.
'لاین' که به عنوان یک شگفتی فن‌آوری اکولوژیکی و برنامه‌ریزی شهری معرفی شده بود، با مفهوم رادیکال خود جهانیان را مجذوب خود کرد: یک شهر خطی به طول ۱۷۰ کیلومتر شامل دو ساختار آینه‌ای به ارتفاع ۵۰۰ متر.
این 'شهر عمودی' قرار بود ۹ میلیون نفر را در مساحتی معادل ۳۴ کیلومتر مربع جای دهد، تراکم جمعیتی که حتی پرجمعیت‌ترین کلان‌شهرهای جهان را تحت تأثیر قرار می‌داد.
این ایده از ذهن ولیعهد محمد بن سلمان برخاست و به عنوان گام جسورانه عربستان سعودی به سمت آینده‌ای پس از نفت ارائه شد. اهداف بلند آن شامل استفاده ۱۰۰ درصدی از انرژی‌های تجدیدپذیر، محیط بدون خودرو با قطارهای پرسرعت برای حمل و نقل، و حفظ ۹۵ درصد زمین‌ها برای طبیعت بود.
علاوه بر این، ساکنان از حداکثر مسافرت ۲۰ دقیقه‌ای و فاصله‌ای بیش از ۵ دقیقه از امکانات ضروری برخوردار می‌شدند.
اما تقریباً سه سال پس از اعلام این ایده، 'لاین' به نظر می‌رسد از یک چشم‌انداز بزرگ به واقعیتی کم‌اهمیت رسده است.
آخرین اعلامیه‌ها از سوی دولت سعودی اهداف پروژه را به شدت کاهش داده است.
هدف اصلی از اسکان ۱.۵ میلیون نفر تا سال ۲۰۳۰ به تنها ۳۰۰ هزار نفر کاهش یافته است. نکته قابل توجه‌تر، طول افسانه‌ای ۱۷۰ کیلومتری به تنها ۲.۴ کیلومتر برای مرحله اول کاهش یافته است—که به هیچ وجه به مقیاس انقلابی که در ابتدا وعده داده شده بود نیست.
این کوچک‌سازی چشمگیر سوالاتی را درباره قابلیت اجرای پروژه و اعتماد حامیان آن مطرح کرده است.
سرمایه‌گذارانی که با چشم‌انداز تجربه شهری انقلابی شده بودند، اکنون به چیزی کمتر از یک روستای عمودی می‌نگرند. بازدهی چنین پروژه‌ای احتمالاً کمتر جذاب خواهد بود.
اما چالش‌های پیش روی 'لاین' فراتر از مقیاس آن است. یک بررسی دقیق‌تر از مفاهیم اساسی پروژه نقص‌های بنیادینی را نشان می‌دهد که کل مبنای آن را به سوال می‌کشد.
در مقاله‌ای منتشر شده در سایت 'Nature.com'، رافائل پریتو-کوريل و دنیل کوندر نواقص ریاضیاتی ذاتی در طراحی 'لاین' را برجسته کردند.
تحلیل آن‌ها نشان داد که حتی با طرح اولیه ۱۷۰ کیلومتری، تراکم جمعیت پروژه منجر به فاصله میانگین ۵۷ کیلومتر بین هر دو ساکن انتخاب شده به صورت تصادفی می‌شد. این توزیع فضایی امید دسترسی حداکثر ۲۰ دقیقه‌ای را تخریب می‌کرد.
برای دست‌یابی به دسترسی مورد وعده، 'لاین' نیاز به حداقل ۸۶ ایستگاه قطار داشت.
با این حال، این منجر به فاصله‌های بسیار کوتاه بین ایستگاه‌ها می‌شد که قطارها هرگز به سرعت بهینه خود نمی‌رسیدند و میانگین زمان سفر حداقل به ۶۰ دقیقه افزایش می‌یافت. علاوه بر این، فاصله مشی متوسط به یک ایستگاه ۱.۳ کیلومتر بود—که به هیچ وجه به یوتوپی بدون خودرو مورد نظر نزدیک نمی‌شد.
این تحولات به شدت جذابیت اصلی 'لاین' را تضعیف می‌کند. ماهیت خطی که آن را به چنین مفهومی نمادین تبدیل می‌کرد، از دیدگاه برنامه‌ریزی شهری بزرگ‌ترین ضعف آن بود.
پریتو-کوریل و کوندر پیشنهاد می‌دهند که طراحی دایره‌ای بسیاری از این مشکلات را حل می‌کند و فاصله میانگین بین ساکنان را به تنها ۲.۹ کیلومتر کاهش می‌دهد. با این حال، چنین تغییری بنیادی در طراحی در این مرحله پایان پروژه را به شکلی که ما می‌شناسیم معنای می‌دهد.
مبارزه 'لاین' فراتر از عرصه برنامه‌ریزی شهری به واقعیت‌های پیچیده توسعه در عربستان سعودی کشیده شده است. گزارش‌هایی از مجوز دادن به 'نیروهای مرگبار' برای تخلیه مردم از خانه‌هایشان در طول مسیر پیشنهادشده منتشر شده است، که سایه‌ای بر مدارک انسانی پروژه انداخته است.
با افزایش شک و تردید، عربستان سعودی به دنبال سرمایه‌گذاری و تخصص چینی برای نگه داشتن پروژه به حال خود است. این گردش نشان دهنده عزم حکومت برای دیده شدن پروژه است، حتی با اینکه دیدگاه اصلی آن به نقطه دست‌نیافتنی می‌رسد.
'لاین' اولین پروژه شهری عظیم تاریخ نیست، و احتمالاً آخرین هم نخواهد بود. در طول اعصار، حاکمان تلاش کرده‌اند تا با ساخت شهرهای جدید از ابتدا نشانه‌ای از خود بگذارند. از اسکندریه باستان تا پایتخت مدرنیستی برزیل، برازیلیا، چنین پروژه‌هایی اغلب بیشتر توسط اراده و بینش محرک بوده‌اند تا ملاحظات عملی.
ادغام جاه‌طلبانه 'لاین' از تکنولوژی پیشرفته و اصول طراحی اکولوژیکی آن را متمایز می‌کند.
این تنها نمایانگر شهری جدید نیست، بلکه نمایانگر یک راه جدید برای فکر کردن درباره زندگی شهری در مواجهه با تغییرات آب و هوایی و کمبود منابع است. موفقیت یا شکست آن می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر توسعه شهری آینده در سراسر جهان داشته باشد.
با این حال، با چالش‌های فزاینده‌ای که پروژه با آن‌ها مواجه است، خطر پیوستن به صف معماری‌های بزرگ تاریخ را دارد—چشم‌اندازهای بزرگ که در مواجهه با واقعیت فرو می‌ریزند.
سال‌های آتی در تعیین اینکه آیا 'لاین' می‌تواند از موانع فعلی عبور کند و به برخی از وعده‌های خود عمل کند حیاتی خواهند بود یا اینکه به عنوان یک سراب در صحرای عربستان باقی خواهد ماند.
زمین‌برداران به کار شبانه‌روزی خود ادامه می‌دهند و منظره سواحل دریای سرخ را تغییر می‌دهند. اما همانطور که آن‌ها تلاش می‌کنند، سوال بزرگ‌تر از همیشه باقی می‌ماند: آیا 'لاین' پیشینه‌ای از آینده شهری جدید و جسورانه است یا یک داستان احتیاطی از جاه‌طلبی که از قابلیت اجرایی پیشی گرفته است؟
داوری هنوز در جریان است ولی زمان به سرعت می‌گذرد. شکاف بین چشم‌انداز بزرگ 'لاین' و واقعیت کاهش‌یافته دارد روز به روز بیشتر می‌شود.
همانطور که عربستان سعودی با این چالش‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، سرنوشت 'لاین' ممکن است توانایی پادشاهی برای بازتصویری آینده خود در دنیای پس از نفت را تعیین کند.
