نگاهی به وضعیت زنان کارآفرین در خاورمیانه؛ تغییر روایت

ایجاد اکوسیستم برای کارآفرینان زن

کارآفرینان زن در سراسر جهان برای دسترسی به فرصت‌های سرمایه‌گذاری با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. طرح She WINS Arabia ابتکار بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول (IMF) تقریباً از 200 استارت‌آپ تحت رهبری زنان در منطقه با راه‌حل‌های مالی، مشاوره و راهنمایی حمایت می‌کند.

She’s Next، یک برنامه حمایتی جهانی با حمایت شرکت ویزا (Visa)، ابتکار دیگری است که به کارآفرینان زن نیز امکان می‌دهد به سرمایه دست پیدا کنند.

این برنامه در سطح جهانی، بیش از 2.۲ میلیون دلار در کسب‌وکارهای کوچک با مالکیت زنان در ایالات متحده، کانادا، هند و ایرلند سرمایه‌گذاری کرده و برای اولین بار در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) راه‌اندازی شده است.

این طرح در حال حاضر در عربستان سعودی و امارات متحده عربی و اخیراً در بحرین اجرا می‌شود و هدف آن ارائه کمک‌های مالی به ارزش 50 هزار دلار به کسب‌وکار برنده، در کنار دسترسی به منابعی مانند کتابخانه کارگاهی و جامعه جهانی کارآفرینان موفق است.

ابتکارات بخش دولتی هم نقش خود را در این مسیر ایفا می‌کند. مرکز She Trades MENA فرصت‌هایی در اختیار زنان می‌گذارد تا کسب‌وکار خود را از طریق تقویت هوش تجاری و بازار، کمک‌های هدفمند و ارتباطات با یکدیگر ارتقا دهند.

داستان‌های موفقیت

افزایش حمایت از کارآفرینان زن همان پیمودن مسیر موفقیت است.

اکثر فارغ‌التحصیلان رشته‌‎های علوم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات (که به آنها فارغ التحصیلان STEM مخفف science. Technology. Engineering. Mathematics گفته می‌‎شود)، در خاورمیانه زن هستند و افزایش مشارکت زنان در نیروی کار می‌تواند 2.۷ هزار میلیارد دلار به گسترش اقتصاد اضافه کند.

افزایش تعداد زنان کارآفرین در داخل منطقه می‌تواند، هم برای ایجاد شغل و هم برای گسترش نیروی کار، تغییردهنده بازی باشد. با توجه به همین موضوع، با حمایت صحیح، کارآفرینی زنان نه‌تنها در هدایت رشد اقتصادی مشارکت خواهد داشت، بلکه به تحقق یک جامعه عادلانه‌تر کمک خواهد کرد.

روند رو به رشد کارآفرینی زنان می‌تواند یک عامل تغییر بازی برای ایجاد شغل و گسترش نیروی کار باشد.

علاوه بر این، زنان کارآفرین می‌خواهند اقتصاد خاورمیانه را تقویت کنند، چون تا سال 2030 سهم زنان در مشاغل حرفه‌ای و فنی به رهبری زنان کارآفرین بیش از دو برابر خواهد شد.

حمایت از این پیشگامان به یک ضرورت اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. این موضوع برای خاورمیانه از اهمیت بالایی برخوردار است و طرح‌های ابتکاری متعددی که از سوی بخش‌های دولتی و خصوصی در سرتاسر منطقه راه‌اندازی شده‌اند، به استفاده از پتانسیل کامل آن کمک می‌کنند.

ایجاد اکوسیستم برای کارآفرینان زن

کارآفرینان زن در سراسر جهان برای دسترسی به فرصت‌های سرمایه‌گذاری با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. بسیاری از اقتصادهای خاورمیانه در تلاش‌اند با ایجاد یک اکوسیستم حمایتی برای کارآفرینان زن، این تفاوت‌ها را از بین ببرند.

ابتکارات بخش خصوصی بخش مهمی از این ماتریس است. طرح She WINS Arabia ابتکار بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول (IMF) تقریباً از 200 استارت‌آپ تحت رهبری زنان در منطقه با راه‌حل‌های مالی، مشاوره و راهنمایی حمایت می‌کند.

She’s Next، یک برنامه حمایتی جهانی با حمایت شرکت ویزا (Visa)، ابتکار دیگری است که به کارآفرینان زن نیز امکان می‌دهد به سرمایه دست پیدا کنند.

این برنامه در سطح جهانی، بیش از 2.۲ میلیون دلار در کسب‌وکارهای کوچک با مالکیت زنان در ایالات متحده، کانادا، هند و ایرلند سرمایه‌گذاری کرده و برای اولین بار در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) راه‌اندازی شده است.

این طرح در حال حاضر در عربستان سعودی و امارات متحده عربی و اخیراً در بحرین اجرا می‌شود و هدف آن ارائه کمک‌های مالی به ارزش 50 هزار دلار به کسب‌وکار برنده، در کنار دسترسی به منابعی مانند کتابخانه کارگاهی و جامعه جهانی کارآفرینان موفق است.

ابتکارات بخش دولتی هم نقش خود را در این مسیر ایفا می‌کند. عربستان سعودی با دانشگاه تگزاس (University of Texas) در آستین (Austin) همکاری می‌کند تا یک پلتفرم راهنمایی برای کارآفرینان زن تولید کند. در همین حال شورای تعادل جنسیتی (Gender Balance Council) امارات متحده عربی وظیفه خاصی برای افزایش تعداد زنان در هیات‌مدیره شرکت‌ها، از جمله استارت‌آپ‌ها، دارد.

سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد (UNWTO) یا The United Nations World Tourism Organization همچنین یک مسابقه استارت‌آپی جدید با هدف حمایت از استارت‌آپ‌های فناوری متعلق به زنان در صنعت گردشگری راه‌اندازی کرده است.

بحرین از طریق طرح‌های ابتکاری مختلف از استارت‌آپ‌های زنانه حمایت کرده است. برنامه ملی پادشاهی برای پیشرفت زنان بحرینی (Kingdom’s National Plan for the Advancement of Bahraini Women) این وظیفه را دارد که زنان را قادر سازد: «در توسعه مشارکت کنند و مشارکتی برابر در تشکیل یک جامعه رقابتی پایدار داشته باشند». از سویی ابتکاری به نام «تامین مالی ریاضت» یا Riyadat Financing دارد که یک صندوق 100 میلیون دلاری است و با هدف حمایت از شرکت‌های نوپا و شرکت‌های کوچک و متوسط تحت مالکیت اکثریت زنان فعالیت می‌کند.

بر اساس آمارهای اخیر، بیش از 332 کسب‌وکار تحت مالکیت زنان در زمینه‌هایی مانند فروش کالاهای دارویی و پزشکی، آژانس‌های مسافرتی، ساخت‌وساز، مدیریت رویدادها و مهدکودک‌ها از مزایای این صندوق بهره‌مند شده‌اند.

افزایش مشارکت اقتصادی زنان

کسب‌وکار و تجارت همچنان به جذب زنان برای پیوستن به بازار کار ادامه می‌دهد، چون حضور زنان درها را برای خلاقیت، انعطاف‌پذیری و نوآوری بیشتر در زمینه تخصصی که دارند باز می‌کند. علاوه بر این، داشتن فرصت‌های صادراتی مشارکت اقتصادی زنان را بیش از پیش افزایش می‌دهد.

صادرات علاوه بر این باعث تشکیل بازارهای جدید، گسترش بازارهای موجود و شکستن مرزها می‌شود. تحقیقات به‌روشنی نشان می‌دهد ارتباط مستقیمی میان صادرات و تولید ناخالص داخلی کشور صادرکننده وجود دارد.

کشورهای خاورمیانه درها را به روی مشارکت زنان در بازار باز می‌کنند. برای مثال، بحرین (با وجود اینکه از نظر موقعیت جغرافیایی فشرده است)، به عنوان یک اقتصاد در حال رشد که فرصت‌های صادراتی منحصربه‌فردی ارائه می‌کند، از طریق طرح ابتکار صادرات بحرین (Export Bahrain initiative) و همکاری با شورای عالی زنان (Supreme Council for Women) در حال فعالیت است.

هدف این ابتکار افزایش بیشتر دسترسی و استفاده از پتانسیل زنان برای دستیابی به بازارهای جهانی است. بحرین این کار را از طریق طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها، تسهیلات و حمایت‌هایی به اجرا درمی‌آورد که صادرات این کشور به بازارهای بین‌المللی را به ارزش بیش از 132 میلیون دلار تسهیل می‌کند. این صادرات به 28 کشور عرضه می‌شود. 32 درصد از صادرکنندگان بحرینی زنان کارآفرین هستند و 50 درصد از این شرکت‌ها برای اولین بار محصولات یا خدمات خود را به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی صادر کرده‌اند.

علاوه بر این، صادرات دوبی امارات با کمیسیون تجارت بین‌الملل (ITC) یا International Trade Commision و UPS برای راه‌اندازی She Trades MENA همکاری کرده است. مرکز She Trades MENA فرصت‌هایی در اختیار زنان می‌گذارد تا کسب‌وکار خود را از طریق تقویت هوش تجاری و بازار، کمک‌های هدفمند و ارتباطات با یکدیگر ارتقا دهند.

داستان‌های موفقیت

افزایش حمایت از کارآفرینان زن همان پیمودن مسیر موفقیت است. در بحرین، نشان کارآفرین زن جوان در سال گذشته از آن این افراد شد: مخترع پلتفرمی که خدماتی برای آنالیز و تشخیص رادیولوژی از راه دور عرضه می‌کند، اولین توسعه‌دهنده محصولات مبتکرانه گیاهی در کشور، و طراح یک محصول پیشگام در ارائه خدمات جراحی و درمانی برای درمان زودهنگام سرطان پستان.

در دوبی، اپلیکیشن پرداخت Zywa به دست نهی هاشم (Nuha Hashem) تاسیس شد که اولین نئوبانک طراحی‌شده برای نوجوانان در منطقه است. این پلتفرم به نوجوانان امکان می‌دهد بدون نیاز به پول نقد، پول را خرج، دریافت و مدیریت کنند و مبلغ سه میلیون دلار برای گسترش بازار در سراسر خاورمیانه جمع‌آوری کرده است.

Potion Kitchen یک برند زیبایی و بهداشتی لبنانی است که از مواد مدیترانه‌ای پایدار استفاده می‌کند. همچنین باید به Playbook اشاره کنیم؛ یک پلتفرم بحرینی edtech که رشد شغلی زنان در هر سطح رهبری را سرعت می‌بخشد. Edtech در واقع مخفف education و technology است و به روشی برای معرفی ابزارهای IT به کلاس درس به منظور خلق یک تجربه یادگیری جذاب‌تر، فراگیرتر و فردی اشاره دارد.

Affectiva استارت‌آپی است که رنا القلیوبی (Rana El Kaliouby) متولد مصر تاسیس کرده است. این کسب‌وکار، فناوری هوش مصنوعی پیشرفته‌ای را توسعه داده است که رایانه‌ها را قادر می‌سازد احساسات انسان را از طریق پاسخ‌های فیزیولوژیکی و نشانه‌های چهره تشخیص دهند. Affectiva جوایز و تقدیرنامه‌های متعددی از جمله قرار گرفتن در فهرست CB Insights 100 هوش مصنوعی و 50 هوش مصنوعی Forbes دریافت کرده است.

در همین حال، Verity یک برنامه بانکداری خانوادگی و سواد مالی است که از سوی دینا شومان (Dina Shoman) تاسیس شده و بیش از یک میلیون دلار بابت ارائه آموزش مالی به کودکان و والدین آنها به عنوان تامین مالی جمع‌آوری کرده است.

پتانسیل کامل کارآفرینان زن آماده به‌کارگیری است. توانمندسازی زنان دارای تحصیلات عالی خاورمیانه می‌تواند تریلیون‌ها دلار به اقتصاد این منطقه بیفزاید و ثبات اجتماعی را تضمین کند.

کارآفرینی به زنان استقلال مالی و توانمندی و به نسل بعدی دختران و زنان جوان انگیزه می‌دهد تا مسیرهای خود را دنبال کنند.

خاورمیانه در حال سرمایه‌گذاری روی کارآفرینان زن و راه‌حل‌های نوآورانه‌ای است که پیدا می‌کنند و در این مسیر از راهکارهایی نظیر جلب حمایت دولتی گرفته تا طرح‌های بخش خصوصی، مشاوره و آموزش بهره می‌جویند.

با حمایت صحیح، کارآفرینی زنان نه‌تنها در رشد اقتصادی مشارکت می‌کند بلکه به تحقق جامعه‌ای عادلانه‌تر کمک خواهند کرد. اکنون برهه‌ای هیجان‌انگیز برای زنان خاورمیانه است؛ چون آنها در حال هموار کردن راه برای آینده‌ای موفق و توانمند هستند.

منبع: وی‌فوروم

پی‌نوشت: این گزارش در ژوئن ۲۰۲۳ منتشر شده است.