کشف لاشه کشتی دو پوسته از قرن ۱۸ در خط ساحلی خزر
لاشه یک کشتی تاریخی که برای مدت‌ها زیر تپه شنی پنهان مانده بود، در سواحل جنوبی دریای خزر در مازندران، ایران کشف شده است.
این کشتی که به احتمال قوی یک کشتی سه دکلی با پوسته دوگانه است، طولی حدود ۹۲ فوت و عرضی ۲۶ فوت دارد. باوجود فرسایش ناشی از زمان و فعالیت انسانی، آشکار شدن آن نزدیک به ساحل به افزایش سطح دریا نسبت داده شد که ماسه‌های پوشش‌دهنده‌اش را فرسایش داد.
نویسندگان نوشتند: «آشکار شدت آن نزدیک به ساحل در مکانی غیرمنتظره را می‌توان به عمل امواج نسبت داد که برخاسته از افزایش سطح دریا است و بخشی از ماسه‌های پوشاننده کشتی غرق‌شده را فرسایش داد.»
دریای خزر، بزرگ‌ترین پهنه آبی داخلی جهان، در پنج کشور گسترده شده است: روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، ایران و آذربایجان. طی قرن‌ها، سطح آب آن به شدت به واسطه تغییرات اقلیمی نوسان داشته و خطوط ساحلی را به طرز قابل توجهی تغییر داده است. چنین تغییراتی به طور دوره‌ای بقایای گذشته را آشکار کرده است، از جمله آثار فرهنگی و لاشه‌های کشتی‌های تاریخی، به ویژه در سواحل ایران.
کشتی مرموز
این لاشه کشتی خاص در پاییز ۲۰۰۳ و زمانی که عمل امواج آن را نزدیک به روستای زاغمرز نمایان کرد، به دست آمد. لاشه قبل از کشف زیر حدود ۱۰ فوت ماسه مدفون بود. با نگرانی‌های باستان‌شناسان از اینکه نمایان کردن کشتی ممکن است آن را به آسیب بیشتر از امواج دچار کند، یک مانع حمایتی از کیسه‌های پر از ماسه به صورت موازی با پوسته کشتی پیش از شروع حفاری، بنا شد.
حفاری که در دو فصل انجام شد، به محققان امکان داد طراحی کشتی را مستند کنند و در مورد منشأ آن حدس بزنند. از طریق تحلیل ساختار آن و سوابق تاریخی، آنان نتیجه گرفتند که کشتی بین اواخر قرن ۱۸ و نیمه‌های قرن ۱۹ ساخته شده است.
مطالعه می‌گوید: «تاریخ‌های کربن ۱۴ (14C) با استفاده از تسریع‌کننده‌ای برای نمونه‌های چوبی و یافته‌های کوتاه‌مدت استفاده شد تا تاریخ‌های ساخت و غرق کشتی را مدل‌سازی کنند. تاریخ‌گذاری کربن و سوابق تاریخی موجود نشان می‌دهند که کشتی بین اواخر قرن هجدهم و نیمه اول قرن نوزدهم ساخته شده و بعدها در چند نوبت تعمیر شده است.»
با این حال، هدف دقیق کشتی هنوز نامشخص است.
با نگاهی به گذشته
محموله تقریباً خالی کشتی غیرمنتظره و «ناامیدکننده» بوده است، به گفته محققان. اقلام به دست آمده شامل استخوان‌های حیوانی، قطعات چوب و طناب و سه سبد حاوی مواد گیاهی که احتمالاً تدارکات برای خدمه بودند. همچنین یک ابزار احتمالی از جنس چوب صنوبران یافت شد.
این یافته‌ها محققان را با سوالات بیشتری در مورد کارکرد کشتی و طبیعت آخرین سفر آن روبرو ساخت.
باوجود آثار محدود مربوط به محموله‌اش، لاشه کشتی بینش‌های ارزشمندی از شیوه‌های تاریخی کشتی‌سازی ارائه می‌دهد. طراحی پوسته دوگانه و ابعاد آن نشان‌دهنده پیشرفت‌های مهندسی دریایی زمان خود است. علاوه بر این، شرایط منجر به غرق شدن یا به گل نشستن آن همچنان در حد گمانه‌زنی باقی می‌مانند، که به داستان کشتی حسی از رمز و راز می‌افزاید.
کشف چنین آثاری اهمیت دریای خزر را به عنوان یک تقاطع تاریخی و فرهنگی نشان می‌دهد. نوسانات دوره‌ای سطح دریا نه تنها جغرافیای منطقه را شکل داده بلکه بقایای گذشته دریایی غنی آن را نیز روشن کرده است.
جزئیات کشتی و حفاری آن در مطالعه‌ای منتشر شده در مجله باستان‌شناسی دریایی ثبت شده است.
